20 21 3

między pęcherzykami płucnymi z ich naczyniami krwionośnymi; duszno*,; chorobie jest wydechowa ze zwolnieniem częstości oddechów;    ^{80 w} tej

2)    zapalenia płuc płatowe i segmentalne; zwłaszcza dużą duszność odczu

chorzy w płatowym zapaleniu płuc, gdy wskutek zmian zapalnych, doty_c?^UWaM całych płatów płuc, i towarzyszącego ostrego zapalenia opłucnej powier/?^ oddechowa płuc ulega znacznej redukcji;    '

3)    rozległe zmiany marskie w płucach;

4)    nowotwory płuc;

5)    astma oskrzelowa, polegająca na stanic kurczowym oskrzeli i _0sl

zapaleniu oskrzelików; duszność ma charakter przede wszystkim wydechów ^1,1 zmniejszoną częstością oddechów;    ^

6)    zapalenie oskrzeli cechujące się zwężeniem ich światła wskutek pbrz • nia ich błony śluzowej oraz nagromadzenia się w oskrzelach wydzieliny zatoj*¹¹⁶" zwłaszcza silna jest duszność przy wdychaniu gazów trujących (fosgenu i j

7)    ostre zapalenie oskrzelików;    'SwJjRgajg||jH

8)    odma opłucna samorodna, zwłaszcza zastawkowa, którą charaktery?! ■ to, że powietrze dostaje się do jamy opłucnej w czasie wdechu i nie wychodzi z w czasie wydechu;

9)    suche zapalenie opłucnej, w którym odpowiednia połowa klatki piersiom

nie bierze udziału w oddychaniu wskutek silnych bólów kłujących; zapaleń’ opłucnej wysiękowe, połączone z uciskiem znacznej części płuc;

10)    choroby górnych dróg oddechowych zwężające ich światło (polipy, zapalenia, duże naloty, ciała obce); wdechowi często towarzyszy syczenie (stridor); duszność jest wdechowa (dyspnoe stenotica) ze zmniejszoną częstością oddechów;

11)    guzy opłucnej przebiegające przeważnie z silnymi bólami w bolcu; zwłaszcza duża jest duszność w śródbłoniaku opłucnej; jeżeli w związku z tą chorobą choremu wypuszczano już poprzednio płyn z jamy opłucnej, to nieraz można się dowiedzieć, że zabieg ten miał niewielki wpływ na zmianę stopnia duszności.

Duszność na tle utrudnienia oddychania mogą wywoływać także choroby innych narządów, np. znacznie powiększona tarczyca, duże uniesienie przepony ku górze z następczym uciskiem dolnych płatów płuc, serce, wole.

Prócz omówionej postaci duszności, zwanej dusznością oddechową (dyspnoe respiratoria), często zdarza się duszność zwana sercową (dyspnoe cardiaca). Występuje ona u chorych z niewydolnością serca w przebiegu kardiomiopatii, a także w nabytych wadach zastawkowych, wrodzonych wadach serca i w zapaleniu osierdzia.

Pierwotną przyczynę duszności w niewydolności serca stanowi wzrost ciśnienia w żyłach płucnych i przesiękanie płynu z naczyń włosowatych do przestrzeni śródmiąższowej płuc oraz do pęcherzyków płucnych. Postępujące ograniczenie podatności płuc i współistniejące często przesięki oplucnowe zmniejszają pojemność życiową płuc, a przekrwienne zwężenie światła oskrzeli z odczynami skurczowymi prowadzi do zmian zaporowych. Hiperwentylację ze zwiększoną częstością oddechów nasila odruch z mechanoreceptorów zastoino-wych płuc. Zwiększa się wciąż oddechowa przestrzeń martwa z ograniczeniem wentylacji pęcherzykowej i efektywności oddychania. Nasila się praca związana z oddychaniem i uczuciem duszności. Dopiero w ciężkim, przewlekającym się

obrzęku płuc występuje obniżenie wysycenia tlenem krwi tętnicznej, co zwiększa dodatkowo u tych chorych hiperwentylację.

W zapaleniu osierdzia ograniczenie napełniania serca decyduje o zmniejszeniu pojemności wyrzutowej i kompensacyjnym przyspieszeniu czynności serca już w spoczynku. Możliwości adaptacji pojemności minutowej do wysiłku są więc ograniczone. Duszność występuje u tych chorych zwykle podczas wysiłku i towarzyszy jej znaczne przyspieszenie częstości skurczów serca i oddechów. Dodatkowe ograniczenie efektywności oddychania może stanowić ucisk wywierany przez znaczną ilość płynu na tkankę płucną.

Duszność, głównie wysiłkowa, występuje w patologii naczyniowej płuc — w nadciśnieniu płucnym pierwotnym oraz rozwijającym się w przewlekłej zatorowości płucnej i w wadach wrodzonych serca. Towarzyszy jej zwykle u tych chorych sinica. W wadach wrodzonych, najczęściej w zespole Fallota, istotnym czynnikiem przyczynowym duszności jest, oprócz niedokrwienia płuc, żylno--tętniczy przeciek krwi.

Osobną postać duszności stanowi duszność toksyczna (dyspnoe toxica), zależna od podrażnienia ośrodka oddechowego przez jady gromadzące się w ustroju. Jako przykłady tej postaci można przytoczyć duszność mocznicową (asthma uraemicum) i duszność w ostrej gruźlicy prosówkowej uogólnionej. Znamienną cechą duszności mocznicowej jest wpływ na nią nie tyle ruchów, ile rodzaju pokarmu: pokarm białkowy, podnoszący azocicę, zwiększa duszność, natomiast pokarm jarzynowy ją zmniejsza. Niektórzy sądzą, że duszność toksyczną może wywoływać także toksyczne uszkodzenie samej hemoglobiny, wskutek czego jej zdolność wiązania tlenu ulega upośledzeniu.

Do duszności toksycznej częściowo należy duszność osób gorączkujących (dyspnoe febrilis), w jej bowiem powstawaniu mogą brać udział wytwory zaburzonej przemiany materii.

Duszność osób z niedokrwistością objawia się tym, że osoby takie odczuwają od czasu do czasu potrzebę głębokiego wdechu, a poza nim oddychają prawidłowo. Przyczyną tej duszności jest niedokrwistość albo płytkość oddychania wskutek małej siły mięśni oddechowych.

Duszność pochodzenia histerycznego (inne określenia to zespól pseudowysił-kowy, effort syndrome) cechuje uczucie braku powietrza, mimo częstego oddychania, oprócz innych objawów histerii (znaczna nadwrażliwość ogólna, histeryczny śmiech, zaburzenia czucia itp., wzrost pobudliwości nerwowo-•mięśniowej, niekiedy napady tężyczki).

Duszność ta występuje napadowo, sprawiając wrażenie oddechu zgonionego psa. Cechą jej jest także to, że chorzy w napadzie duszności mogą nawet leżeć. W duszności pochodzenia histerycznego stwierdza się znaczną hipokapnię i przesunięcie pH w kierunku zasadowym. Odróżnia się duszność:

1)    spoczynkową, dolegającą chorym nawet w spoczynku;

2)    wysiłkową, występującą tylko podczas wysiłków;

3)    spoczynkowo-wysiłkową, dolegającą choremu stale, nasilającą się jednak w związku z wysiłkami.

W każdym przypadku duszności dążymy do wyjaśnienia, z którą z tych postaci mamy do czynienia, oraz do określenia najmniejszego już wysiłku, który wywołuje duszność (wejście na jedno lub kilka pięter, spacer po równym terenie, mycie, ubieranie się itp.).