255

246 Rośliny uprawne

2)    kosaciec blady — Iris pallida o łodydze wysokiej około 90 cm, kwiatach dużych bladoniebieskieh z niebieskimi żyłkami, silnie pachnących,

0    kłączach raczej bulwiastych (rys. 45),

3)    kosaciec florentyński — Iris florentina Lam. wyrastający do około

Rys. 44. Kosaciec nietaiecki (Iris germanie a). Kwiatostan

1    m wysokości, o kwiatach białawoniebieskich z żółtymi włoskami, pachnących, liściach szerokich, kłączach grubych, pełzających.

Najsilniejszym zapachem odznacza się surowiec pochodzący z kłączy kosaćca florentyńskiego oraz z kosaćca bladego, najsłabszym zaś z kosaćca niemieckiego.

Surowiec. Surowiec stanowią okorowane i ususzone kłącza wszystkich trzech wyżej podanych gatunków kosaćca — Rhz. Iridis. Kłącze jest nieregularnego kształtu, białawe, ciężkie, twarde, trudno łamliwe; przełom białawy, gładki i lekko iskrzący. Surowiec powinien mieć zapach aromatyczny, przypominający zapach fiołków, smak korzenny, słodkawy, lekko drapiący. Głównym składnikiem surowca jest olejek lotny, którego powinno być do 0,3%. Najwięcej olejku zawierają kłącza kosaćca bladego i florentyńskiego. Charakterystyczny fiołkowy zapach surowca zależy od znajdującego się w nim składnika olejkowego, zwanego ironem. W świeżych kłączach ironu prawie nie ma; powstaje dopiero później w czasie suszenia na skutek specyficznej fermentacji. Świeże kłącza mają zapach ziemi.

Surowiec powinien być starannie okorowany, czysty, bez śladu obcych zanieczyszczeń. Zapotrzebowanie ograniczone.

Zastosowanie. W niedużych ilościach kłącze kosaćca używane jest w medycynie jako środek rozwalniający i odflegmiający. Odpowiednio, przygotowane kłącza daje się dzieciom do gryzienia w okresie ząbkowa-