2 6

140

J. Weiner

3.4.1 Przybliżona ocena osobniczych budżetów energetycznych na podstawie ciężaru

ciała i metabolizmu standardowego.

Zależność metabolizmu standardowego (bazalnego) od ciężaru ciała jest na tyle ścisła, iż znając tylko ciężar i pozycję systematyczną gatunku, można z wystarczającą dla wielu potrzeb dokładnością ocenić tę frakcję budżetu energetycznego. Dotyczy to zarówno standardowych miar metabolizmu ssaków i ptaków (BMR) jak i analogicznych wskaźników, możliwych do znalezienia w literaturze, odnoszących się do niższych kręgowców i różnych grup bezkręgowców (por. rozdz. 3.3).

Wiadomo, iż u zwierząt stałocieplnych metabolizm nie przekracza prawie nigdy 5—7XBMR, a więc średni budżet energetyczny zawierać się musi pomiędzy BMR, a powiedzmy 6XBMR. Dotychczas zebrane dane o budżetach energetycznych obliczonych na podstawie bardzo szczegółowych danych biologicznych i fizjologicznych czy nawet zweryfikowane jedną z opisanych w poprzednim rozdziale metod terenowych, wskazują, że średni budżet zwykle zawiera się pomiędzy 2 a 3X XBMR. A więc pierwsze przybliżone oszacowanie dziennych wydatków energetycznych można uzyskać obliczając BMR według ciężaru ciała i mnożąc go przez współczynnik 2 (ssaki) lub 3 (ptaki), względnie stosując allometryczne funkcje, dopasowane do danych o zmierzonych całych budżetach energetycznych (Dolnik, Kinzhevskaja, 1980; Grodziń-ski, Weiner. 1984):

DEB=7,01W⁰-⁷¹ (ssaki)    (1)

DEB = 12,06W°-⁶³ (ptaki)    (2)

gdzie DEB — dzienny budżet energetyczny, kJ/zwierzę na dobę, W — ciężar ciała, g.

Stosując ogólne równania' i współczynniki zależności międzygatun-kowych trzeba jednak stale pamiętać o ograniczeniach takiej metody. Ignorujemy bowiem zarówno zmienność sezonową, wpływ lokalnych warunków siedliskowych czy klimatycznych, a nawet charakterystyczne własności poszczególnych gatunków.

W wielu przypadkach taka ocena nas nie zadawala. Potrzebujemy danych o zmianach zapotrzebowania energetycznego w cyklu rocznym (a czasem i dobowym), chcemy znać różnicę pomiędzy wydatkami e-nergetycznymi zwierząt różnej płci i wieku, interesujemy się możliwością pokrycia zapotrzebowania pokarmowego osobników i całej populacji przy danej obfitości zasobów, itd. Wówczas sięgamy do procedur bardziej szczegółowych.

3.4.2. Ocena zapotrzebowania energetycznego na podstawie budżetów aktywności

Jedną z dokładniejszych metod, nie wymagającą nazbyt skomplikowanych i kosztownych urządzeń, jest ocena budżetów energetycznych