31(1)

dezaminacji aminokwasów oraz utlenieniu reszty kwasu organicznego, jaki powstaje po wydzieleniu amoniaku. Drugi etap to dalsze utlenianie amoniaku do azotanów w procesie nitryfikacji. Wszystkie procesy składające się na mineralizację katalizowane są przez odpowiednie enzymy. W minerałizowaniu zanieczyszczeń organicznych biorą udział przede wszystkim bakterie, a także promieniowce, grzyby miksotroficzne glony, jak np. sinice. Rozkład cząsteczek organicznych zachodzi na ogół wewnątrz komórki. Tylko związki wielocząsteczkowe ( białka, celuloza oraz inne naturalne i syntetyczne polimery) są hydrolizowane poza komórką, a dopiero produkty tego dyfundują do wnętrza ustroju i tam są utleniane.

Mineralizacja jest procesem tlenowym. Gdy zachodzi ona intensywnie, może nastąpić poważny deficyt tlenu w odbiorniku luba nawet całkowite jego wyczerpanie.

W warunkach anaerobowych rozkład materii organicznej prowadzić mogą tylko bakterie należące do względnych beztlenowców lub bezwzględnych beztlenowców. Na rozkład ten składa się gnicie lub fermentacja. Produktami końcowymi są kwasy organiczne, aminy, amoniak, metan, siarkowodór, indol i skatol itp. Niektóre z wymienionych związków mają przykry zapach ( indol, skatol, siarkowodór), inne są szkodliwe, a nawet trujące ( amoniak, siarkowodór).

biokumulacja - proces pobierania z wody pewnych związków lub jonów i gromadzenia ich w komórce w coraz większych ilościach. Kumulacji podlegają związki niepodatne na rozkład biologiczny bądź jony, których komórka metabolizować nie potrafi. Do takich należą niektóre pestycydy, zwłaszcza węglowodory chlorowane i sole metali ciężkich. Gromadzą się one w różnych częściach komórki doprowadzając do niekorzystnych zmian np. wakuolizacji cytoplazmy, obniżenia aktywności enzymatycznej, wydłużania czasu generacji, zaniku chlorofilu u glonów itp. Na przykład miedź i ołów odkładają się początkowo w ścianie komórkowej, a następnie w cytoplazmie. Po śmierci komórki zakumulowane związki są ponownie uwalniane do wody. Biokumulacja jest więc procesem zezwalającym tylko na okresowe usunięcie z wody zanieczyszczenia i zatrzymanie go przez jakiś czas w obrębie komórki.

adaptacja enzymatyczna - zjawisko pojawiania się enzymów w komórkach bakterii w wyniku zetknięcia się z określonym substratem (bądź innym efektorem) lub ich zanikanie w obecności represorów ( operon). Enzymy syntetyzowane są przez bakterie tylko wtedy, kiedy są one umieszczone na pożywce zawierającej określony substrat, noszą wówczas nazwę enzymów indukcyjnych, a enzymy stale syntetyzowane, niezależnie od obecności lub nieobecności substratu, to enzymy konstytucyjne. Synteza enzymu lub grupy białek enzymatycznych przez dodanie do pożywki specyficznego związku, tzw. induktora, nosi nazwę indukcji enzymatycznej, natomiast hamowanie syntezy enzymów jakiegoś szlaku metabolicznego przez jego produkt końcowy nazywa się represją enzymatyczną.

kometabołizm - niezależne współdziałanie dwóch organizmów, polegające na tym, że jeden z nich przypadkowo modyfikuje daną cząsteczkę nie odnosząc przy tym żadnych korzyści. Zmieniona cząsteczka staje się wtedy dostępna dla drugiego