450 451 2

Rząd: Monstrilloida

Morskie. W stadiach larwalnych (metanauplius, kopepodit) pasożyty jam ciała i naczyń krwionośnych wieloszczetów i mięczaków. Postacie dojrzałe pelagicz-ne. C/.ułki I, narządy gębowe i układ pokarmowy uwstecznione.

Monstrilla heligolandica pasożytuje na brzuchonogach, które z kolei są pasożytami małży.

Rząd: Slphonostomatida

Postacie dojrzałe są pasożytami morskich bezkręgowców (homary, jeżowce) i ryb. Otwór gębowy na końcu rurki smoczkowej powstałej z obu par szczęk. Salmincola salmonea (ryc. 168G) pasożytuje na skrzelach łososiowatych.

Rząd: Lernaeocerida

Pasożyty ryb morskich. Ciało postaci dojrzałych workowate. Czułki II i szczęki przekształcone w narządy czepne.

Zawrybkowiec skrzelowy —Lernaeocera branchialis pasożytuje na skrzelach dorszowatych. Samica nosi worki jajowe (ryc. 168F), w których jaja są ułożone w rulony jak monety.

Gromada: Tantułocarłda

Diagnoza: skorupiaki pasożytnicze, w stadiach dojrzałych bez przysadek głowowych, bez odnóży i bez odwłoka.

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Postacie młodociane częściowo podobne do widłonogów, mają tułów złożony z 6 segmentów i odwłok z 7, na końcu odwłoka widełki. Postacie dojrzałe skrajnie zmodyfikowane. Głowa bez czułków i przysadek, ze szczytowym kolcem czepnym. Tułów workowaty, niesegmentowany, bez odnóży. Odwłok zredukowany. Pasożyty zewnętrzne głębinowych skorupiaków. Opisano 4 gatunki.

Gromada: wąsonogi — Cirripedia

Diagnoza: skorupiaki wiercące, osiadłe, komensale i pasożyty: postacie dojrzale silnie zmienione: w rozwoju stadium cyprysowe, z długimi, dwugałęziowymi. wieloczłonowymi odnóżami (wąsami).

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Wąsonogi są skorupiakami wyłącznie morskimi, jedyną grupą, która obejmuje stawonogi osiadłe. Zamieszkują przeważnie płytkie, przybrzeżne wody, osiadając na stałych obiektach podwodnych, skałach, koralowcach, muszlach mięczaków, pancerzach skorupiaków, na portowych urządzeniach, czy zanurzonych w wodzie częściach statków. Wiele z nich odbywa wędrówki, przyczepione do ciała żółwi morskich, czy rekinów. Większość występuje masowo, a 400-2 500 osobników w 1 m³ nie należy do rzadkości. Niektóre gatunki wiercą w szkieletach koralowców i muszlach mięczaków, szukając schronienia. Wiele wąsono-gów jest pasożytami skorupiaków wyższych i osłonie. Niektóre żyją w komen-salizmie z rybami (najczęściej z żarłaczami) lub wielorybami. Obejmują ok. 1000 bardzo wyspecjalizowanych gatunków.

Przeciętna długość postaci dojrzałych wynosi 3-4 cm, wyjątkowo do 80 cm (u osiadłych). Ciało jest silnie zmodyfikowane, w zależności od trybu życia, szczególnie formy osiadłe i pasożyty odbiegają budową od typowych skorupiaków.

Wąsonogi osiadłe przyczepione są do podłoża za pomocą stylika (trzonka, pedunkulusa), albo nie mają stylika i osadzone są szeroko głowową częścią ciała (ryc. I69B, C; fot. I0A-C). U wąsonogów stylikowych. styłik jest pochodną przedustnej części głowy, jest kurczliwy, ponieważ jest zaopatrzony w mięśnie podłużne i okrężne, występujące pod naskórkiem. Jego przyczepianie do podłoża umożliwiają gruczoły cementowe (ryc. 169D), uchodzące na końcu stylika u podstaw szczątkowych czułków I. U najbardziej prymitywnych form

Ryc. 169. Wąsonogi. A — Ascothorax sp. pasożyt okresowy szkarłupni, B — kaczcnica Lepas anaiifera. C — pąkla Balanus balanoides, D — przekrój podłużny przez kaczenicę, E — Alcippc sp.. silnie zmodyfikowana samica i samiec przyczepiony do jej ciała (należy zwrócić uwagę na rozmiary samca); a — czulek II pary, c — kanna, d — otwór odbytowy, e — gruczoł cementowy, g — otwór gębowy, j —jajnik, k — karapaks, m — mięsień, p — przewód pokarmowy, r — gruczoł szczękowy, s — skuta, t — terga. y — styłik, z — zwój mózgowy

451