456,457

456 Teorie literalni y

456 Teorie literalni y

Ciało jako wytwór kultury

Performatywny akt ustanowienia płci

„Wytwarzanie się" tożsamości płciowej

Przemoc tradycyjnej roli płciowej

przemyślenie problematyki gender wpłynęło w zasadniczy sposób nu miS mienie faktów biologicznych związanych z płcią oraz na to, jakie w lyif ustanawiamy hierarchie. Zatem od pewnego momentu wszystko, ni stało się biologiczne w perspektywie gender, można więc powiciłzieć, przyczynowo-skutkowa została w ten sposób odwrócona”. Butla |(tilM jeszcze o krok dalej, twierdząc, że to dyskurs społeczno-kulturowy n ypf sze upłciowione (gendered) ciała, a proces ten zainicjował się już ii i »uH| wej - poprzez akt nazwania dziecka dziewczynką lub chłopcem dokmifl jako przypisanie go do określonej płci, i to właśnie ten moment /,uii|| storię funkcjonowania naszego ciała „jako dziewczynki” lub „jako iiilo|d pory tak właśnie jesteśmy postrzegani. Rozwijając dalej swoją kom > pd odwołała się do teorii aktów mowy Johna Langshawa Aust ina, a kii|H_ idei aktu performatywnego⁵⁶. Ów językowy akt przyporządkowaniu Ti nej płci jest bowiem, jej zdaniem, jednocześnie rodzajem aktu pciłnrf^ (ustanawiającego niejako płeć biologiczną), a zatem od samego poiH do czynienia z konstrukcją społeczną, a nie z jakąś pierwot ną, ni' ną podstawą naturalną. W teorii Butler gender przybiera zatem omutM performatywu - powstaje w wyniku stałego wykonywania i powlarawrił wej, na skutek którego dopiero wtórnie staje się normą społeczną, i Płeć biologiczna nie jest więc pierwotną podstawą gender - jest M formatywnie wytwarzana przez dyskurs, ponieważ od momentu i uinl nia”płci, a także od momentu nadania imienia (żeńskiego lub ni4q gamy nieustannej presji otoczenia, byśmy zachowywali się juk d/l: jak chłopcy - a przez powtarzanie i utrwalanie się określonych / .u to się nimi stajemy. Butler powie wprost, że „wytwarzamy się" |akn podmioty (zachowując się na sposób żeński lub męski) i jrdnoi | sabiając do tego nasze ciała, które poddajemy stylizacji, by były biece lub prawdziwie męskie. Płeć społeczno-kulturowa jest wir tern”językowego ustanowienia roli płciowej. Powstaje ona d/lęi praktykom stylizowania ciała, które utrwalają się jako „inskr v|n |t su)³⁷ — to właśnie rozmaite zachowania, gesty, ruchy, sposoby ul powtarzane na co dzień powodują, zdaniem Butler, to, że nasze ■ raz bardziej męskie lub coraz bardziej kobiece. Jest to twoi zenit} wytwarzania zgodności z osobowością narzuconą w owym pocM{| przyporządkowania do płci i nadania imienia. Istotny aspekt w stanowi również kwestia przemocy - to znaczy narzucaniu ja Im płci, a najbardziej kontrowersyjny wątek jej koncepcji stanowi tetf

Ch. Delphy, Ctose to Home: A Materialiit Ann/ysis ofWomtni Opuut«ft|lflH nard, London 1984. Poglądy Delphy przypomina także M. Skin Im,

W teorii Austina performatywy były to takie rodzaje wypowiedzi, kim rui |łNM sprawcza - tzn. ustanawianie pewnych stanów rzeczy lub sytuacji! lip aoullłfl chrzczę” jest jednocześnie określonym działaniem za pomoi 4 stów,

/.oh. cytowany na początku tekst Judith Butler Grapló.

Wklei i queer

457

Gender jako warunek pc miotu

Tożsamolć

normatywu

mim /.ostaje nam narzucona - materializuje się ona w wyniku działania mi li norm (społecznych, kulturowych, a także językowych), powtarza-Jjlłiw.iiua" (citationalpractice), a więc zapożyczania i utrwalania wszyst-||i 111 tez owe normy zostało nam narzucone, byśmy mogli być uważani h lub mężczyznę. W wyniku tego procesu normy genderowe ulegają lll/.ii ji w ciele, które zostało niejako wytworzone w zgodzie z nimi, ■budowania tożsamości okazuje się po prostu naśladowaniem płci kul-HE uwagi na absolutną konieczność takich przyporządkowań (koniecz-łęlmwania płciowego) gender staje się zarówno warunkiem podmiotu, ■nkmu zaistnienia danej jednostki w dyskursie społecznym i kulfuro-K)*l .itccznie więc autorka Gender Trouble dochodzi do przekonania, że HI żadna „prawdziwa” czy normatywna tożsamość płciowa (a także -IWriH ji - seksualna). Pisze między innymi:

l*Ml>ŚĆ NORMATYWNA - WZO-^Hłlnściowy mający charakter jklu upołcczno-kulturowego,czy-■jzrnpolu cech,zachowań, atry-tt|> arbitralnie przypisywanych Jt, mężczyznom, osobom hetero-■h I homoseksualnym (p. tożsa-p|kx, 11 */’..i 11 uiść męska, tożsa-IfliiM kttualna, tożsamość homo-

M)

Jeśli cechy płciowe i wszelkie działania odnoszące się do płci, owe różne

sposoby, w jakie ciało ukazuje lub wy-

twarza swe kulturowe znaczenia, są performatywem, oznacza to, że nie istnieje tożsamość, w odniesieniu do której owe cechy i owe zachowania mogą być ocenione jako prawdziwe lub fałszywe, rzeczywiste lub udawane, a zatem postulat konstrukcji prawdziwej tożsamości płciowej jest wezwaniem do ustanowienia fikcji³⁹.

Al tuli,linie norm

flfct p< iglądy Judith Butler są zbyt radykalne, ale niewątpliwie przyświc HWroociua uwagi na rozmaite przymusy, którym poddawani jesteśmy ■Ml społecznej i kulturowej, oraz na arbitralność norm, które dotyczą Htostii bardzo iisobistych, bo związanych z naszą płcią oraz scksual-

11...... i i.iskrawiając pewne problemy, Butler próbuje także dać do zro-

Hf ttrbilialmisc tych norm i związane z, tym narzucanie powszechnie i    i >rców zachowania jest bezpośrednią przyczyną dyskrymino-

\ i kich tych, którzy się w nich nie mieszczą. W tym aspekcie koncep Hki/u /'»»«/»/<• łączą się z przemyśleniami bada. z\ i bada. /ek ulen Hit się / nurtem queer.

HhWWI|.il.i te wątki w kolejnej głośnej książce opublikowanej trzy latu później, Rodiei Oii the I >ncunivi Umili oJ„Sex", London-Ncw York 1993. /.oh. takie: l/inm 1 Hlfpoi/uizeńitwop/cioiue, tłum. K. Majewska, „Przegląd Filozoficzno l.ite flpMl.ni

Kffru./i'> 'Double, of'. rit,, ryt. za: J. Knchanowakl, hnnlor.mal /.rilr.nkowiiny, op fil., il'i f4wnl#i jego Interesujący knuirnlurz do prai Iłutlcr ibidem, *. 119 ih