4

Wierzchołek korzenia (rys. 44). Od zewnątrz osłania go czapeczka (caliptra). Złusz-cząjąc się jest odbudowywana przez komórki inicjalne stożka wzrostu bądź przez specjalną grupę komórek embrionalnych tworzących kaliptrogen. U większości paprotników — Pteridophyta w stożku wzrostu występuje jedna komórka inicjalna, u nasiennych — Spermatophyta jest ich więcej. W wyniku podziału antyklinalnego i peryklinalnego tych komórek powstaje skórka, kora pierwotna i walec osiowy.

Merystem interkalarny. Występuje on u wielu roślin, jednak najlepiej poznany jest u traw — Gramineae. Stanowi tkankę twórczą umiejscowioną w łodydze, u podstawy międzywęźli. Wywodzi się z merystemu wierzchołkowego pędu i powoduje wstawowe wydłużanie się międzywęźli. Merystem ten jednak z czasem zanika, przekształcając się u tkanki stałe. Jeśli łodygi traw wylegną pod działaniem ulewy, gradu lub burzy, to następnie mogą się podnieść dzięki jednostronnemu wzrostowi nad węzłem, zachodzącemu dzięki podziałom komórek w tkance interkalarnej.

Merystemy boczne (pierwotne). Należy do nich kambium wiązkowe w wiązkach przewodzących roślin dwuliściennych. Wraz z kambium międzywiązkowym (p. dalej) tworzy ono wewnątrz łodygi i korzenia jedno- lub wielowarstwową pochwę. Wytwarzając z czasem nowe elementy tkanki przewodzącej, powoduje wzrost tych organów na grubość. Wytworzona pochwa komórek merystematycznych składa się z komórek embrionalnych. Dzieląc się intensywnie zapewniają przez cały czas rozpatrywanej tkance jej merystematyczny charakter, bowiem przynajmniej jedna z komórek powstałych w trakcie podziału zachowuje charakter komórki inicjalnej. Natomiast pozostałe nowo powstałe komórki tracą swoje właściwości embrionalne i różnicują się na różnego rodzaju tkanki stałe, tj. składniki drewna i łyka.

Merystemy wtórne. Powstają one z komórek tkanek stałych, które wtórnie odzyskały zdolność podziału. Dawniej termin „merystemy wtórne” stosowany był w innym znaczeniu; oznaczał merystemy, które zapoczątkowały budowę wtórną osiowych organów rośliny. W tym znaczeniu termin ten nie jest raczej obecnie u nas używany. Merystemy wtórne są w swej postaci zbliżone do merystemów pierwotnych, jednak z reguły składają się z komórek prozenchymatycznych. Do merystemów wtórnych zaliczamy przede wszystkim kambium międzywiązkowe oraz tkankę korkotwórczą.

Kambium wtórne powstaje przez odróżnicowanie się komórek promieni rdzeniowych, które wtórnie uzyskały zdolność podziału. Tworzy ono miazgę międzywiązko-wą, łączącą leżące w obrębie poszczególnych wiązek pierwotne kambium wiązkowe, wywodzące się z promerystemu.

Tkanka korkotwórczą, zwana także miazgą korkotwórczą lub felogenem, występuje w obwodowych partiach organów rosnących na grubość, tj. w korzeniu i łodydze. Felogen tworzy się wkrótce po rozpoczęciu przyrostu na grubość, lub nawet jeszcze wcześniej. Powstaje on z zewnętrznej warstwy kory pierwotnej (rys. 45), rzadziej z partii głębiej leżących, może jednak również powstać bezpośrednio z epidermy. Niekiedy, jak np. u ziemniaka — Solanum tuberosum, powstaje jednocześnie z obydwu tych warstw. Natomiast w korzeniu felogen tworzy się zwykle z perycyklu.

Felogen ma zazwyczaj postać jednowarstwowej tkanki o cienkościennych, wy-

87