52 53 2

BADANIE STANU OGÓLNEGO

Badanie przedmiotowe chorego zaczyna się od badania stanu ogólnego, to znaczy od określenia ogólnego wrażenia, jakie sprawia chory, budowy jego ciała, stanu mięśni, odżywienia, skóry, węzłów chłonnych, ogólnej temperatury ciała, wzrostu i masy dała.

OGÓLNE WRAŻENIE

Badanie ogólnego wrażenia, które sprawia chory, może mieć duże znaczenie, nieraz bowiem naprowadza lekarza na właśdwą drogę w rozpoznawaniu, a nadto często daje pojęde o ciężkości stanu chorego.

Zachowanie się chorego może być różne nawet w przebiegu tej samej choroby w różnych jej okresach i u różnych chorych. Jedni przez cały czas choroby, nawet ciężkiej, są zupełnie przytomni i zrównoważeni, inni — nadmiernie podnieceni lub, na odwrót, przygnębieni. Stopień zaburzenia stanu psychicznego może być różny: podniecenie może dochodzić do szału, przygnębienie — do sennośd, zamroczenia i nawet zupełnej utraty przytomnośri.

Nadmierne podniecenie nie tylko psychiczne, ale i fizyczne stwierdza się w nadczynnośd tarczycy, w ostrych chorobach zakaźnych, w zatruciu wilczą jagodą, w niektórych chorobach ośrodkowego układu nerwowego, zwłaszcza w manii wielkości. W ostrych chorobach zakaźnych podniecenie może ustępować miejsca przygnębieniu, senności, zamroczeniu, osłupieniu. Zamroczenie cechuje dezorientacja w czasie, miejscu i otoczeniu. Chorzy w stanie osłupienia (stuporu) reagują na silne bodźce. W ciężkich przypadkach może dojść do śpiączki.

Śpiączka. Przez śpiączkę (coma) rozumie się stan nieprzytomności, w którym chory leży całkiem bezwładnie i zupełnie nie reaguje na żadne podniety. Prócz śpiączki w ostrych chorobach zakaźnych na szczególne podkreślenie zasługują: śpiączka mocznicowa, cukrzycowa, z niedocukrzenia krwi, w udarze mózgowym, w zatruciu tlenkiem węgla, przetworami makowca i pochodnymi kwasu barbiturowego, w ciężkiej niewydolności wątroby.

Śpiączka jest bardzo groźnym objawem wymagającym szybkiego rozpoznania jej przyczyny i energicznego leczenia.

W rozpoznaniu postaci śpiączki zwraca się uwagę na zachowanie się skóry, źrenic i gałek ocznych, na tor oddychania, woń oddechu, zmiany w moczu i w narządach wewnętrznych.

W śpiączcemocznicowej (coma uraemicum) skóra jest bardzo sucha, szorstka, szarocytrynowa, źrenice bardzo wąskie (myosis uraemica), oddech często ma cechy oddechu Cheyne’a-Stokesa lub Kussmaula i woń amoniakalną; w moczu stwierdza się izostenurię i białko. Obecność amoniaku w wydychanym powietrzu można także stwierdzić zbliżając do ust chorego bagietkę zanurzoną przedtem w stężonym kwasie solnym — w obecności amoniaku powstaje na bagietce biały osad salmiaku.

Wśpiączcecukrzycowej (coma diabeticum) skóra jest sucha, napięcie gałek ocznych zmniejszone, oddech często ma cechy oddechu Kussmaula, z ust

czuć acetonem, w moczu stwierdza się cukier, aceton, kwas acetylooctowy i nieraz kwas beta-hydroksymasłowy.

W śpiączce z niedocukrzenia krwi (coma hypoglycaemicum) skóra jest bardzo wilgotna, źrenice szerokie, powietrze wydychane nie ma zapachu acetonu; nie ma oddechu Kussmaula; w ciężkiej śpiączce występują drgawki.

W śpiączce wątrobowej (coma hepaticum) wydychane powietrze ma zapach aromatyczny i stwierdza się inne objawy świadczące o chorobie wątroby, wśród nich nieraz żółtaczkę.

W śpiączce na tle zatrucia tlenkiem węgla stwierdza się rozlane jasnoczerwone zabarwienie skóry.

W śpiączce wywołanej zatruciem pochodnymi kwasu barbiturowego, a także przetworami makowca, źrenice są bardzo wąskie.

W śpiączce na tle zatrucia a 1 k o h o 1 e m wydychane powietrze ma zapach alkoholu.

Zaburzenia mowy (afonia, dysarthria, aphasia) mogą mieć podłoże neurologiczne. Chorych z nadczynnością tarczycy cechuje szybka mowa, z niedoczynnością — jej spowolnienie.

POŁOŻENIE CIAŁA

Położenie ciała może być dowolne nawet w ciężkiej chorobie, często jednak jest przymusowe i dla niektórych chorób lub okresów choroby znamienne. W chorobach przebiegających z wysoką gorączką i zamroczeniem chorzy leżą zupełnie biernie, najczęściej na wznak, całymi godzinami nie zmieniając swego położenia, nawet mimo to, że bardzo często położenie takie jest bardzo niewygodne.

W ciężkiej przewlekłej niewydolności krążenia chorzy stale siedzą lub na wpół siedzą, nieraz spędzają cały czas w fotelu z opuszczonymi nogami, oparci rękami na poręczach dla ułatwienia oddychania. Natomiast w ostrej niewydolności krążenia pochodzenia pozaser-cowego chorzy leżą na wznak, gdyż w położeniu siedzącym niedokrwienie mózgu się zwiększa. W napadzie dychawicy oskrzelowej chorzy pozostają przeważnie w pozycji stojącej z rękami opartymi o stół, parapet, poręcz łóżka, krzesła lub inny przedmiot.

Położenie ciała często zależy od bólów.

W ostrej gorączce reumatycznejchoryprzeważnieleżynieruchomo, tak by zapewnić więzadłom i mięśniom w okolicy chorych stawów największe rozluźnienie, mianowicie górne jego kończyny są nieco oddalone od tułowia, przedramiona na wpół zgięte, palce rąk rozstawione, dolne kończyny z lekka zgięte w stawach biodrowych i kolanowych, a uda obrócone nieco na zewnątrz.

W tężcu uderza sztywność karku i zarzucenie ku tyłowi głowy i tułowia (tzw. tężec tylny, opisthotonus). Jeżeli sprawa dotyczy także dolnych kończyn, to ciało chorego tworzy łuk wklęsły ku tyłowi z punktami oparcia na piętach i ciemieniu.

53