81

81

1.    Stwarza ona możliwości rozpoznawania i kategoryzowania czynności, sytuacji, funkcji opiekuńczych i wychowawczych. Inaczej mówiąc, pozwala na konstatowanie: co jest, a co nie jest opieką lub wychowaniem, czyli określa świadomość tego, co się robi, a ściślej adekwatność tej świadomości w stosunku do celu i treści działania. Jeśli np. są dziś jeszcze domy dziecka i internaty, w których obowiązuje „dydaktyczno-wychowawczy” plan pracy, to można powiedzieć, że nie tylko poprzez to fałszywie definiuje on dziedzinę działalności, a cele i treści działania nie są adekwatne do opiekuńczo-wychowawczej rzeczywistości tych placówek, ale co ważniejsze, planowana działalność praktyczna niezgodna jest z ich rzeczywistymi funkcjami. Podobną wymowę ma ustalenie kategorii zawodowej „nauczycielka przedszkola”, co stanowi jaskrawe przeciwieństwo tak z opiekuńczo-wychowawczymi funkcjami przedszkola, jak i z codzienną treścią pracy tych placówek¹.

2.    Znajomość relacji zachodzących między opieką a wychowaniem jest dla opiekunów, wychowawców, nauczycieli podstawowym warunkiem tego, żeby z jednej strony mieć świadomość wychowawczych skutków sprawowanej opieki i nadawać jej wychowawczy charakter, a z drugiej mieć świadomość opiekuńczych skutków czynności wychowawczych i nadawać im walory opiekuńcze. Humanistyczna i społeczna doniosłość tego zakresu praktyki jest ogromna. Przekonuje o tym nawet pobieżny wgląd w treść pracy placówek opiekuńczo-wychowawczych i dydaktyczno-wychowawczych. W pierwszych sprawowana opieka jest często niezgodna z założeniami i celami wychowania, a w drugich, tak zwany „proces dydaktyczno-wychowawczy” zaprzecza nierzadko podstawowym wymaganiom opieki. Oznacza to, że placówki opiekuńcze nie wykorzystują dostatecznie wychowawczych możliwości sprawowanej opieki, zaś szkoły nie realizują funkcji opiekuńczych w procesie dydaktycznym.

3.    Analiza stosunku opieka-wychowanie pozwala na uchwycenie różnorodnych, wzajemnych uwarunkowań, funkcji, celów i zadań obu tych dziedzin działalności. W znacznym bowiem zakresie wychowanie uwarunkowane jest uprzednim zaspokojeniem określonych potrzeb podopiecznych-wychowanków, a opieka zależy z kolei od realizacji pewnych zadań wychowawczych. Dostrzeganie zaś stosunków niezależności, krzyżowania, przeciwieństwa między tymi dziedzinami pomaga dostrzec ich odrębne, swoiste funkcje, cele i zadania. Biorąc pod uwagę aktualne tendencje do utożsamiania opieki z wychowaniem, ograniczania zakresu opieki, zacierania swoistych funkcji obu tych dziedzin, uprawiania wychowania oderwanego od opieki lub sprzecznego z nią i organizowania opieki pozbawionej walorów wychowawczych, można stwierdzić, że znaczenie praktyczne podjętych w tym zakresie rozważań nie ulega wątpliwości.

1

Mam tu na myśli przede wszystkim cztero- i pięciolatków, wobec których dominacja opiekuńczo-wychowawczych funkcji przedszkoli nie ulega wątpliwości.