Aronson17

ITR/EIWCU

mott zw ięks/yć pnwdopodohicikMwn, >c dziecko dokona akta agresji |*,_r ciw mniej polanemu śuiatikiwi wcp» upnknr/cnu nawet jeśli vvm^ len nie miał nic wspólnego / do/iuną pr/e/ d/ircko pr/ykmwm. Na lej vn^ zasad/te. w przypadku masowego bezrobocia. kogo ma zaatakować słr*| rowany. pozbawiony pracy robotnik - system ekonomic/m ' System m ^ zbyi potężny i zbyt nieokreślony. Byłoby wygodniej, gdyby mógł /rulc/ć cw{ lub kogoś mniej nieokreślonego i hardziej konkretnego, kogo imtglln oh ciążyć odpowiedzialnością za swe bezrobocie, ftnydealii? Jest k»* konkretnym, zgoda. lecz nmme/ zbyt polanym, by można go byki zaaubi. wac bezkarnie.

Starożytni Izraelici mieli pewien obyczaj, o którym wami w tym kontekście. W dniach pokuty kapłan kladl ręce na głowic UW. recytując jednocześnie grzechy ludu. W len sposób przenosił symbolic/m grzech i zlo z ludzi na kozia. Następnie pozwalano kozin uciec na pystynię. a społeczeństwo zostawało oczyszczone z grzechu. Zwierze to aujuw kozłem ofiarnym. W naszych czasach terminem ..kozio! ofiarny" określa się kogoś niewinnego i względnie bezsilnego, kogo obarczono odpowied/ubwcjii za coś. co nie było jego win* Niestety, nie pozwala sic mu uciec na gumnę - zwykle natomiast spotykają co okrucieństwa, a nawet śmierć. Jeśli wiec lak jest bezrobotny lub jeśli inflacja pozbawiła go oszczędności, to nie może łatwo wziąć odwetu na systemie ekonomicznym, lecz może znaleźć sobie kozła ofiarnego. W Niemczech faszystowskich takim kozłem ofiarnym by li Żydzi aj rolniczym Południu - Murzyni. Juz dość dawno temu Carl Hosbnd i Rota Sears - stwierdzili, ze dla okresu od r. 1882 do 1930 mogli na podstawie znajomości ceny bawełny w dany m roku przew idzieć. ile w tym roku dokonano linczów na południu Stanów ZjedruR/onych. Gdy cena bawełny spadała, liczb linczów rosła. Krótko mówi*., w czasie kryzysów ekonomicznych Mar prawdopodobnie przezywali bardzo wicie frustracji. Frustracje (e.jaksiczrige. powodowały wzrost liczby linczów i innych zbrodniczych aktów gwałtu i przemocy .

Otto Klineherg ’. psycholog społeczny interesujący się szczególnie iMn-kulturowymi aspektami uprzedzeń, opisuje jedyną w swoim rodzaju sytuację ludzi, których w Japonii traktuje sic jak kozły ofiarne. Kasta pariasów, zamuli jako Ela lub Burakumin. to dwa miliony lud/i ro/rzuconych po całej Itpnu Są uważani za nieczystych i dopuszczani tylko do pewnych nicpupilanijcft zawodów. Jak łatwo mozesz sobie wyobrazić. Burakumin zamieszkiwali zwykłe nędzne dzielnice ruder. Ich ilorazy inteligencji były przeciętnie o Ib pata nt/szc niż u innych Japończyków. Dzieci Burakumin częściej opuorafy szkołę. a wskaźnik przestępczości był u nich trzy razy wyższy nil ■ imy* dzieci japońskich. Według KJincbcrga zawieranie przez Burukumui zwiąd* małżeńskich poza ich grupą było uważane za tabu. Burakumtu M rm 310 niewidoczną - grupą obcą. określoną bardziej przez klasę społeczną nu pracz rtchy fizyczne. Można ich n»/p»/nać tylko na podMawie odmiennych form lakowych, jakimi \ię posługują (rozwinęły się one przez lala mcutr/ymywama kińiaktów z innymi Jupoóc/ykami). oraz wybawianych im dokumentów Omctiż hiworyc/ne początki Burakami* są mejasne. io jednak jeb praw* jopodohne. k zajmowali mii niższe bcieMe drabiny tpołec/ao-ekooonucznej. dopóki kryzys gospodarczy me doprowadził do calkownego usunięcia ich i pponskiego społeczeństw a Obecnie Japończycy uwa/ają Burakumin a gorszych genetycznie", uzasadniając w len sposób dalszą dyskryminację i czy menie z nich kozhlw ofiarnych.

Trudno pojąć. w jaki sposób linczowanie Murzynów czy złe (raktowanie Burakumin mogłoby wynikać jedynie z rywalizacji ekonomicznej. W działaniach ml jesi wiele emocji, co wskazywałoby, że oprócz czynników ekonomicznych •chodzą lu w grę lakże głębiej ukryte czynniki natury psychologicznej. Również gorliwość, z jaką faszyści starali się wytępić wszystkich członków żydowskiej grupy etnicznej tbez względu na ich pozycję ekononuczaą). pr/enuiu mocno za tym: że owo zjawisko nie było wyłącznie nony ekonomicznej czy politycznej, lecz miało (przynajmniej w części) charakter psychologiczny Pewniejszego materiału dowodowego dostarczył dobrze kontrolowany ekspery ment, przeprowadzony przez Neała Millera i Richarda Bogełskiego ^M. Badanych poproszono, aby określili swoje uczucia w stosunku da różnych grup mniejszościowych. U niektórych osób wywołano następnie frustrację, pozbawiając je możliwości obejrzenia filmu i dając w zamian do rozwiązania szereg żmudnych i trudnych testów; wreszcie poproszono te osoby, ażeby ponownie określiły sw e uczucia w zględem tych samych grup mniejszościowych. Po frustrującym dośw iadczeniu badani wykazali większą tendencję do podawania odpowiedzi świadczących o uprzedzeniach. W grupie kontrolnej, której nie poddano frustrującemu doświadczeniu, nie wystąpiła żadna zmiana w uprzedzeniach

Dodatkowe badania pomogły określić jeszcze dokładniej naturę lego zjawiska. W jednym eksperymencie * białym studentom podano instrukcję, by u ramach badań nad uczeniem się aplikowali szereg wstrząsów elektrycznych mcm nudemowi („uczniowi"). Badani mieli możność regulowania ały wurząrów. „Uczeń", który w rzeczywistości pełnił funkcję pntnomika eto* pcnmraiaiora. nie był (oczywiście) podłączony do aparatury. Były czttry •minki eksperymentalne pomocnik był Murzynem albo białym; poinmuonao go. by zachowywał się wobec osoby badanej w sposób przyjazny bądź obrazimy. Gdy był przyjazny, badani wymierzali czarnemu studentowi nieco ńibuc wstrząsy; gdy obrażał badanych, aplikowali oni czarnemu itudiowi •flrzmy znacznie silniejsze niż białemu studentowi. W innym eksperymencie" pońfaao badan> eh studentów silnej frustracji. Nadobny t tych studentów byi drcydowan> mi antysemitami, inni zaś - nie. Badanych poprasrano lunępms. dy napisali opowiadania na podstawie obejrzanych ohtiików. W przypadki