Bilinkiewicz0

34S Psychiatria

Zaburzenia omobowoAci -— obraz kliniczny

i różnicowanie 349

Do tej katręoni dia$m>siwznci zalicza się również Jednostki z ^osW*?' * *^cl* cktptasywni paranoiczną, \cnsviywno paranoiczną, lunaiyc/-■ą. picniacią. reformatorską i paranoidoIną. oczywiście po uprzednim wykluczeniu zespołu paranoicznego.

OwbonoW schizoidalną cechuje:

-    unikanie bliższych kontaktów emocjonalnych i społecznych, połać/one ł wyraźną tendencją do samomictwa i izolacji:

-    brak syntomi (empatii);    ^

-    ograniczenie zdolności do wyrażania uczuć i odczuwania przyjemności:

-    chłodna rezerwa i dystans w stosunku do otoczenia oraz pewna niewraż liwość na obowiązujące normy i konwencje społeczne (stąd zachowania oceniane jako ekscentryczne, tajemnicze lub dziwaczne):

-    skłonność do fantazjowania, inlrnspekcji i ucieczki we własny świat przeżyć wewnętrznych;

-    reakcje lękowe bądź ksobne w relacjach międzyosobowych.

Czasem niełatwo odróżnić osobowość schizoidalną od osobowości jeszcze prawidłowej, a także od poronnej psychozy z grupy zespołów- schizofrenicznych.

Osobowość dyssocjalną charakteryzuje:

-    trwała niezdolność do związków uczuciowych z innymi ludźmi;

-    bezosobowy stosunek do życia seksualnego (przedmiotowe traktowanie partnera).

-    brak poczucia winy i wstydu;

-    pustawa nieodpowiedzialności i lekceważenia norm. reguł i zobowiązań społecznych;

-    nieumiejętność odraczania satysfakcji (dążenie do natychmiastowego zaspokojenia popędów i potrzeb):

-    utrwalone i nieadekwatne zachowania antyspołeczne;

-    autodcstrukcyjny wzorzec życia (np. po okresie dobrego przystosowania, a nawet sukcesów, niszczenie dotychczasowych osiągnięć z przyczyn db ołnezenia niezrozumiałych);

-    nieumiejętność planowania odległych celów (koncentracja na teraźniejszości, znaczna aktywność dla osiągnięcia celu doraźnego).

-    nie/doliu-. przewidywania skutków własnego postępowania;

-    niezdolni>\c wysnuwania wniosków z doświadczeń (ij. nieefektywno^ procesu uczenia się):

-    me dające się logicznie wyjaśnić przerywanie każdej podjętej konstruktywnej działalni dci. zrniuniw >śc i nietrwalciAć dążeń;

-    swoisty hi.ik wglądu („otępieni* semantyczne**), głównie zdolności oceny samego siebie i zrozumienia zależności niepowodzeń od własnych cech ctunkicmlogic/nych.

-    w miarę sprawna ogólna MUtłijfiw|», formalnie me /ahuraau.

-    atemnóżaiaaie gramcy między nonywiMotcią a fikcją, pmwdą a kłam Mwfin (określane tez łakinn tanainanu. jak paeudologla. pscudoSogla pboa uuiks. ml tumani a. zespół Delbracka. kłamstwo psuilugiciat);

-    brak lęku;

—    nietypowa lub niezwykła reakcja na alkohol;

“ częste szantażowanie otoczenia samobójstwem:

—    tendencja do samouszkodzeó.

Ta postać kliniczna zaburzeń osobowości obejmuje także rozpoznania osobowości amoralnej, amysocjalnej. asocjalnej. MKjopaMycrnej. psychupotyc/nej «psy-chopatin) ł nieprm widłowej. Rozpoznania osobowości dycsocjalncj należy dokonywać niezwykłe ostrożnie, zawsze wykluczając najpierw nerwicę, upośledzenie umysłowe, organiczne zaburzenia osobowości i zespoły psychotyczne; trzeba też pamiętać, że stwierdzenie jedynie zachowań antyspołecznych nie upoważnia jeszcze do takiej diagnozy.

W osobowości chwiejnej emocjonalnie wyodrębnia się dwa typy zaburzeń osobowości, których cechą wspólną są zachowania impulsywne i brak samokontroli emocji: typ impulsywny oraz typ pograniczny |hordęrUrscl

Typ Impulsywny osobo w ości chwiejnej emocjonalnie przejawia się:

—    niestabilnością emocjonalną, głównie w formie nie*iat<»vń i nie dającej się przewidzieć zmienności nastroju;

—    nadmierną drużliwośclą:

—    skłonnością do wybuchów złości, gniewu, nienawiści, agresji (słownej albo fizycznej), a niekiedy rozpaczy lub uwielbienia:

—    zachowaniami gwałtownymi łub zagrażającymi otoczeniu przy jednoczesnym braku przewidywania ich konsekwencji:

—    tendencją do podtrzymywania zachowań impulsywnych, gdy są krytykowane lub kończą się niepowodzeniem.

Należy podkreślić, zc wymienione cechy mogą też być często składnikami zespołu organicznego, a nudo nasilone — mieście się w granicach normy Ten typ zaburzeń osobowości obejmuje rowiucz takie rozpoznania, jak osobnsośc ekspJozywna i agresywna.

Typ pograniczny osobowości chwiejnej emocjonalnie, bardziej rozpowszechniony pod nazwą osobowości pogranicznej" Iborafter-hnr personality). cechuje się:

—    niezdolnością do kontrolowania zachowań oraocjooahyck:

—    skłonnością do działań gwałtownych, prowadzących zwykle do k« •rafii kto w z otoczeniem;

—    niezrównowazeniem emocjonalnym;

—    wchodzeniem w intensywne, ale nietrwale związki a innyrm ludźmi.

' impulsywnymi zachowaniami autudcstrakcyjnyi:

•    powtarzającymi się samotaszkodncaunu lub ptubam lamińińr ijmi.

— Stałym uczucie tu pustki    CU nętrznej.

*    zaburzeniem obrazu własnego ..ja" ■ wlaaw ■ ■ pacanem sraaniśn;

~ pozornie dobrym przy musowaniem społecznym.

W ńfąuts fńiniawnj musi uę przede wsrystkian ajlhuj( maty poraj lub wbkluawzny grnliMg psychozy, sacaegohrae trhshanu lub zaburzeń afcfctyw-•h* uraz raohrauk tłyaaocjalraą.