CCF20081106068

,

Kyszard Łukaszewicz

Alternatywy w kształceniu: szanse i ograniczenia¹

Wizje wyrażają wolność człowieka wobec przyszłości. Każda wizja jest próbą ukazania konsekwencji, do jakich prowadzi urzeczywistnienie pewnych wartości; w tym sensie jest ona zawsze następstwem określonych założeń jawnie lub milcząco wartościujących. Wizje nie pretendują do pozyskania praktycznej ogólnospołecznej aprobaty, takiej, jaka przysługuje twierdzeniom nauki. A jednak ten rodzaj ludzkiej refleksji o związkach człowieka ze światem w perspektywie przyszłości zyskuje współcześnie na znaczeniu, chociaż jego rodowody sięgają utopijnych obrazów, które zaprzątały myślicieli od wieków. Ale ule jest to wyłącznie odwieczna tęsknota człowieka za lepszym, albowiem coraz częściej wizje stają się wyrazem sprzeciwu wobec odmian świata teraźniejszego — humanistycznym ostrzeżeniem. To już jest nie tylko ucieczka w przyszłość, gdy „wielka cywilizacja” zdaje się dopełniać swego, lecz także siła człowieka, aby działaniem — na miarę wizji — wdzierać się w ową przyszłość. Ten kontekst sprawczy, wydaje się szczególnie charakterystyczny dla współczesnych funkcji wizji. Mają one kreować odmiany świata możliwego i pożądanego. Nie inaczej jest z wizjami edukacji i kształcenia'.

„Są futurologowie, którzy nie lubią zostawiać w swych obrazach przyszłości «szpary» na to, co nieprzewidziane; są planiści, którzy nie biorą pod uwagę miejsca dla nowości, które się pojawiają; są pedagogowie, którzy proponują gotowy i «zamknięty model» człowieka, jako wytyczne wychowawczej działalności” ².

Rozwój

cywilizacji

W rozważaniach nad Prognozowaniem — wizjami przyszłości — tworzeniem przyszłości B. Suchodolski stwierdza, że ujmując bardzo ogólnie

1

W: R. Łukaszewicz, Procesy alienacji wykształcenia. Doświadczenia polskie, PWN, Warszawa 1989, ss. 223-256.

1.    Zrezygnowałem z oddzielania pojęć „kształcenie”, „wykształcenie” oraz „edukacja”, są one w literaturze przedmiotu traktowane czasami zamiennie; mój stosunek do tego wyraziłem w pracy Dialektyczna koncepcja kształcenia, Wrocław 1983.

2.    B. Suchodolski, Prognozowanie — wizje p/zyszłości — tworzenie pizyszłości (w:) Przegląd zagranicznej literatury prognostycznej, Wrocław nr 2/111/1978, s. 155.