DSC00279

Proces przeciągania może odbywać się w układzie poziomym lub pionowym. Korzystniejszy jest układ pionowy, w którym ze względu na równomiernięjszy rozkład spoiwa w stosunku do szkła w kształtowniku nie występuje spływanie spoiwa w dolne części przekroju poprzecznego kształtownika na etapie przed wprowadzeniem do przeciągadła. Zawartość szkła w kształtowniku jest znaczna i dochodzi do 75%, dlatego kształtowniki laminowane mają bardzo dużą wytrzymałość w kierunku wzdłużnym.

3.4.2. Nawijanie

Podczas nawijania następuje ułożenie, na powierzchni gniazda formującego formy zewnętrznej do nawijania, potrzebnej liczby warstw napełniacza, zwanego nawojem, wskutek ruchu obrotowego co najmniej formy. Nawoje mają postać pasm włókien długich (np. rowingu) lub taśm z włókien bądź taśm tworzywa w stanie plastycznym. Spoiwem są zazwyczaj tworzywa poliestrowe lub epoksydowe. Formę zewnętrzną do nawijania nazywa się często, ze względu na istotę procesu, krótko rdzeniem. Nawijanie przeprowadza się za pomocą maszyn do nawijania, zwanych nawijarkami. Odznaczają się one różnymi rozwiązaniami konstrukcyjnymi [3.64], w każdym jednak przypadku rdzeń wykonuje ruch obrotowy. Ze względu na kinematykę nawijanie dzieli się na [3.78, 3.91]:

—    planetarne, w którym w układzie rdzeń—nawój zachodzi złożony ruch obrotowy, czyli ruch planetarny; jest ono cykliczne,

—    śrubowe, w którym w układzie rdzeń—nawój zachodzi prosty ruch obrotowy (kołowy) i jednocześnie poprzeczny ruch postępowo-zwrotny, czyli ruch śrubowy; może ono być cykliczne lub ciągłe.

Nawijanie planetarne

Na rysunku 3.105 pokazano dwa zasadnicze schematy procesu nawijania planetarnego zbiornika. W nawijaniu według rys. 3.105a pasmo lub taśma włókien (2) wstępnie przesyconych spoiwem są nawijane na rdzeniu (i), umocowanym na ramieniu obrotowym (3), wskutek jednoczesnych ruchów obrotowych rdzenia wokół osi pionowej (powolny) i wokół wzdłużnej osi własnej (szybki). Nawijanie to stosuje się do zbiorników o małych i średnich rozmiarach. W nawijaniu jak na rys. 3.105b oś wzdłużna rdzenia jest pionowa i wokół niej odbywa się wolny ruch obrotowy, natomiast drugi niezbędny do procesu, szybki ruch obrotowy wykonuje ramię (3) z nawojem włóknistym (2). Nawijanie to znajduje zastosowanie do zbiorników dużych. Znane jest również nawijanie planetarne zbiorników bardzo dużych z poziomą osią wzdłuż rdzenia. Podstawową wielkością geometryczną wpływającą na strukturę nawiniętego laminatu, a poprzez to na jego właściwości, jest kąt nawijania a zawarty pomiędzy osią wzdłużną rdzenia a kierunkiem ruchu nawoju (2) z głowicy do nawijania (4). Kąt nawijania planetarnego ma przeciętnie wartość kilkunastu (k/ 180) rad. Prędkość nawijania jest duża, do 3 m/s.

Przesycenie wstępne włókien spoiwem następuje w głowicy do nawijania przed ułożeniem na rdzeniu i nazywa się preimpregnacją mokrą, a włókna na odcinku

245