DSC00649

l.ic/ha gatunków (rodzajów, nnl/in) roinic. gdy więcej ich powstaje m wymiera Nic zmienia się. kiedy powMaje ich tyle, ile wymiera, maleje jx\. gdy w ięcej taksonów wymiera, niz powstaje.

TWLOBtTA GRArroLmus a OKTIIIDA KI GOSA TABtl-^TA BArrRrromrA CLYMŁMDA GOMATmDA asarcfstip*	€	O	Sl D		C	P	T	J	K	Irz	Dziś
				l I
STROPHOMKAIDA SPIRIFEJUDA CFJUTrTIDA PROLECaMTIDa					i
		—
		’ - j
				-
LING CUDA RHYNCHOST.LLIDA TEREBRaTIUDA
GAMKUrODA
Ai.VlA SALTTLOIDEA CRINOLDF.A ECHINOIDEA PERISCHOF.CHLNOIDEA
										■ ■ ■ —
PHVLLOCFRaTUM AMMONrriDA lvtoceratida 9
BELEMMTIDa SCLERACTLNIA ELEOIINOIDEA

fig. 86, Zasięgi stratygraficzne wybranych gromad, podgronud i rzędów bezkręgowców.

Jeżeli w stosunkowo krótkim okresie czasu o wiele więcej gatunków wymarło niż powstało, mówi się o zjawisku masowego wymierania. U ymierań takich było prawie trzydzieści, ale największych zanotowano pięć dzw. wielka piątka - „Big Five” autorów amerykańskich). Wystąpiły one pod koniec ordowiku, w późnym dewonie, pod koniec permu, pod koniec

tnuMi. ora/ na pograniczu kredy i tr/ccior/edu (fiR S5) Napx*ęk«xe ninlrMP nich było wymieranie u v:hyłku permu - ubyło wówczas około

i az 95% gatunków.

Przeciwstawnymi do wymierań okresami dziejów bezWc^/worw. okresami gdy o wicie więcej taksonów powstawało niz wymierało były cr*>k >

wielkich radiacji. Najważniejsze z nich to radiacja (eksplozja) kambryjska. radiacja ordowicka oraz radiacja mezozoiczno-kcnozoiczna (Fig 85) ordowiku pojawiły się: Stromatoporoidca. Rugosa, Tabuiata, Strophorr.cn:da. Spirifcrida, Rhynchor.cllida, Cacnogastropoda. cztery podgromady małr-. osiem rzędów łodzikowatych, Bactntoidea. Crinoidca, Echmoideo. Graptoloidea i Eurypterida. Szczególnie szybki przyrost liczby gatum. •• nastąpił wtedy w obrębie Tabuiata, Articulata (Brachiopodai, Nautiloidca : w obrębie Graptolitnina.

Podczas radiacji mezozoiczno-kenozoiczncj liczba gatunków zwiększyła się przede wszystkim w wyniku silnego dodatniego ..przyrostu naturalnego” gatunków w obrębie ślimaków z grupy Caenogastropoda, małży z podgromady Heterodonta, jeżowców należących do Euechinoidea, raków : krabów oraz koralowców Scleractinia. U' mezozoiku liczne były również amonitowate (PhyHoceratida. Ammonitida, Lytoceratida) i Belemmtida.

Analizując zasięgi czasowe wyższych taksonów bezkręgowców (rzędy, podgromady, gromady), można wśród nich wyróżnić pięć grup (fig. 86). Grupę pierwszą stanowią te taksony (np. Triiobita. Graptolithina. Rugosa. Goniatitida). które występowały jedynie w paieozoiku. Do drugiej grupy należą takie taksony (np. Spirifcrida czy Prolecanitida), które istniały zarówno w paieozoiku jak i w mezozoiku. Trzecią grupę stanowią taksony długotrwałe (np. Terebratulida, Gastropoda, Crinoidea) obecne od paieozoiku do dziś Gaipa czwarta obejmuje taksony (np. Ammonitida) występujące wyłącznie w mezozoiku. I wreszcie grupę piątą reprezentują te taksony (np. Scleractinia, Euechinodea). których zasięg obejmuje mezozoik i kenozoik.

Zróżnicowanie, czyli liczebność gatunków (i też rodzajów oraz rodzin), należących do różnych gromad bezkręgowców w tr;ikcic tancrozoiku

I