DSC02270

46 Roidilal 2. Planowanie procesu badawczego

zmienne. Tak więc zmienne niezależne, to takie zmienne, których wartości możemy sami ustalić. Dochodzimy więc do najważniejszej klasyfikacji zmiennych na niezależne i zależne. Jej kryterium jest intencjonalność badacza. Rozkład wartości zmiennych niezależnych w badanej zbiorowości to wynik intencji badacza, sam bowiem ich wartości ustala. Natomiast rozkład wartości zmiennych zależnych jest całkowicie poza wpływem badacza. Aby lepiej zrozumieć definicje zmiennej zależnej i niezależnej, prześledźmy jeszcze jeden przykład. Chcemy ustalić, jak metoda eksponowania materiału nauczania stosowana przez nauczyciela wpływa na liczbę zapamiętanych przez uczniów elementów. Jedna zmienna to liczba zapamiętanych przez uczniów elementów. Badacz wyraża ją w postaci ciągu liczb: 1 element, 2 elementy, do 10 elementów. Jest to zatem zmienna ilościowa, wielowartościowa, dyskretna. Druga zmienna to metoda eksponowania materiału nauczania. Badacz definiuje ją jako: metoda słowna i metoda obrazkowa. Jest to zmienna jakościowa, dwuwartościowa i dyskretna.

Co musi teraz zrobić badacz? Musi przydzielić nauczycieli do każdej z wartości zmiennej metoda eksponowania materiału nauczania. Pewna liczba nauczycieli będzie eksponowała materiał metodą słowną i taka sama liczba ten sam materiał będzie eksponowała metodą obrazkową. Jak widać, będzie to zmienna niezależna, bo badacz sam przypisze nauczycieli do jej poszczególnych wartości. Następnie badacz musi zarejestrować, ile elementów zapamięta każdy uczeń zarówno w grupie pracującej z nauczycielem .od* metody słownej, jak i obrazkowej. Wartości tej zmiennej w obu grupach badacz przewidzieć nie może. Jest ona losowa, a to. jakie wartości przyjmie będzie zależeć od tego. jaką metodą nauczał nauczyciel. Taka zmienna jest właśnie zmienną zależną

Jeśli w badaniu okaże się, że uczniowie z „gru-py obrazków” zapamiętali odpowiednio więcej elementów niż uczniowie z „grupy słownej" lub odwrotnie, to zmiennej niezależnej przypisze on miano przyczyny, a zmiennej zależnej miano skutku. W tym sensie można łączyć zmienną niezależną z przyczyną, a zmienną zależną ze skutkiem. Należy to jednak robić dopiero po wykonaniu badania¹.

Kto ma decydować, która zmienna będzie zmienną zależną, a która niezależną w danym badaniu? Wyobraźmy sobie dwie prace magisterskie z pedagogiki lub psychologii. Praca A ma tytuł: „Wpływ motywacji do uczenia się na osiągnięcia szkolne uczniów”. Praca B ma zaś tytuł: „Wpływ osiągnięć szkolnych uczniów na motywację do uczenia się”. Student piszący pracę A kierował się własnym doświadczeniem szkolnym. Pamiętał dobrze, że w szkole podstawowej miał bardzo dobre oceny i brał udział w olimpiadach wiedzy z kilku przedmiotów. Pamiętał też, że w tym czasie wraz ze starszą siostrą, która mu zawsze imponowała wiedzą, dużo czasu spędzał na czytaniu i rozmowach o problemach różnych nauk. Cierpiał przy tym na brak kolegów. Miał zatem sporą chęć do uczenia się. Gdy poszedł do liceum, siostra wyjechała na studia, stracił z nią kontakt, lecz zyskał wielu kolegów, którzy oddawali się różnym ekscytującym zajęciom, lecz nie były to dziedziny naukowe. Przestał się uczyć, jego oceny pogorszyły się, lecz miał osiągnięcia w postaci opuszczonych lekcji oraz grze na perkusji. Gdy profesor zapytał go, o czym chciałby pisać pracę magisterską, wymyślił taki temat.

¹ Przykład tego badania nie ujawnia wszystkich warunków, jakie powinien spetnić badacz, lecz tylko te, które są niezbędne do zrozumienia definicji zmiennej niezależnej i zależnej.