DSC02375

-    absolwenci,

-    współpraca ze środowiskiem lokalnym,

-    najważniejsze osiągnięcia.

2.3.1.6. Metoda indywidualnych przypadków

Nazwa metody wywodzi się od łacińskiego słowa „casus” oznaczającego m.in. przypadek, zdarzenie, wydarzenie, wypadek³³⁸, dlatego nazywana jest również metodą kazuistyczną³³⁹ lub „studium indywidualnych przypadków”, „studium przypadku”, „analizą przypadku” lub „metodą kliniczną”³⁴⁰. Jej istota sprowadza się do badania pojedynczych lub nielicznych charakterystycznych przypadków, które mogą dotyczyć pewnych zjawisk, osób, zbiorowości lub instytucji. Metoda ta jest użyteczna w badaniach empirycznych prowadzonych w obrębie wielu nauk humanistycznych, a zwłaszcza takich, jak: pedagogika, psychologia, socjologia, ale także historia, ekonomia. Ze względu na interdyscyplinarność problematyki składającej się na szeroko rozumiane wychowanie może być również z powodzeniem stosowana w rozwiązywaniu problemów naukowych z tego obszaru wiedzy.

Metoda indywidualnych przypadków, jeśli dotyczy tylko pojedynczych osób, jest zbliżona do metody biograficznej, ale nie jest z nią tożsama. Dotyczy ona bowiem tylko pewnych zachowań czy zdarzeń związanych z daną jednostką ludzką, a nie całego jej życia. Jest ona szczególnie przydatna do badania losów ludzkich, ale z powodzeniem może być również wykorzystywana do analizy jakiejś instytucji (np. uczelni prowadzącej studia w zakresie wychowania przedszkolnego). Według T. Pilcha, metoda indywidualnych przypadków w pedagogice sprowadza się wyłącznie do biografii ludzkich i można ją zdefiniować następująco: [...] metoda indywidualnych przypadków jest sposobem badań, polegających na anali-

^M1 Słownik laciństo-polski. Red. K. Kumaniecki. Warszawa I986, s. 79; W. Kopaliński;

Słownik wyrazów obcych.... op. cii., s. 125. ^m W. Okoń: Nowy słownik pedagogiczny. Op. cii., s. 170.

^34,1 M. Lobocki: Wprowadzenie do metodologii.... op. cii., s. 247.

zie jednostkowych losów ludzkich, uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych³⁴'. W psychologii metoda ta bywa rozumiana dwojako: jako jakościowa (naturalistyczna) lub eksperymentalna metoda badań. Naturalistyczne studium przypadku jest definiowane jako rekonstrukcja i interpretacja części życia ludzkiego za pomocą najlepszych dostępnych materialów-dowo-dów. Służy zatem porządkowaniu i prezentacji informacji o określonej osobie i jej otoczeniu. W drugim rozumieniu występuje pod postacią badań eksperymentalnych pojedynczych przypadków zorganizowanych w taki sposób, aby można było stwierdzić, czy obserwowane zmiany zachowania mają związek z działaniami terapeutycznymi³⁴².

Metoda indywidualnych przypadków jest stosowana w badaniach edukacyjnych do analizy przypadków uczniów (studentów) najbardziej charakterystycznych, to znaczy wyróżniających się pod jakimś względem, np. wysokiego poziomu uzdolnień specjalnych, trudności wychowawczych czy innych zaburzeń w rozwoju intelektualnym lub fizycznym. Kładzie się w niej akcent na działania terapeutyczne lub psychoterapeutyczne oraz na uwarunkowania środowiskowe i kulturowe zaburzeń występujących u badanych jednostek. Decydując się na zastosowanie tej metody do rozwiązania danego problemu badawczego przyjmuje się założenie, że dany przypadek (osoba lub grupa osób) jest reprezentatywny i typowy, a w związku z tym możliwe jest uogólnienie uzyskanych wyników na wszystkie podobne przypadki. Do generalizacji wyników badań na całą populację należy jednak podchodzić ostrożnie. Istotne znaczenie w tej sprawie powinny mieć kompetencje badacza, ale także wyniki uzyskane w badaniach na innych przypadkach. W zastosowaniu tej metody szczególnie użyteczne mogą być: odpowiednio przygotowane

^Ml T. Pilch: Op. dl., s. 123.

^w’ D. Zaworska-Nikoniuk: Studium indywidualnego przypadku i metoda biograficzna. W: Prace promocyjne z pedagogiki. Op. cii., s. 137.

163