DSCF1130

u c»/.littltu KI i|.Tł ^fHV 1’Of.HKfKJ

^wyczaj wypływają ono * przyjęcia pewnego wspólnego wzoru, pif\ r*vM> rsemieślnicy-wykonawey wzór im oirwalają wszędzie Min, gdzie •*** wypadnie, Wśród tyci) l‘źaniiedbilkóW iini/jii liy^ zamwno nie Żydzi, jak i Żydzi. Jeżeli byli lo Żydzi, lo (rudno nawet okrrślfć, tJ& specyficznie żydowskiego było przez nieb wnoszone, 'fłilt namo, juk fmdno hyfohy określić, co spceyfieznic polskiego było unoszone przez rzcmieśluików-IV)lakówł Ważne było to, źe rzemieślnicy żydowscy byli uezcslnikami procesu kulturotwórczego i że mieli w (yp jakieś zasługi.

Żydzi polscy, tworząc kastę, byli zhhmiwoscią społecznie i żelowaną. Ale jednocześnie Żydzi, nie przestając być członkami kasty, byli uczestnikami szerszych procesów gospodarczych. Hyli podstawowym narzędziem polskiego aparatu dystrybucyjnego, byli rzemieślnikami i organizatorami kredytu. Jako tacy wchodzili w liczne styczności z szerszym środowiskiem społeczności polskiej, /zarazem, właśnie z tytułu swych funkcji gospodarczych, byli społecznością o szczególnej ruchliwości przestrzennej. Hyli „tkanki) łącz ną", mznosiciclami dóbr gospodarczych, a razem z nimi — wiadomości i pewnych wartości kulturalnych. I pod tym względem nic byli czymś wyjątkowym. Chińczycy w widu krajach Azji tworzą bardzo zamkniętą społeczność kulturalną, obyczajową i polityczną.

I oni mają tam cechy kasty. Ale jednocześnie Chińczycy są lam bardzo ważnym narzędziem rozchodzeniu się różnych wartości - gospodarczych i niegospodarczych — i ju zy cnlcj swej izolacji zarówno ulegają wpływom szerszego otoczenia, jak i sami ze swej strony na nic wpływają, Można by przytoczyć wiele analogicznych sytuacji.

Teza, że udział Żydów w kształtowaniu się polskiej tradycyjnej kultury ludowej był bez znaczenia, wydaje się z gruntu fałszywa. Nic potrafiłby w tej chwili ustalić, jak znaczny był to udział, dokąd sięgał, co wnosił. Ale musimy przyjąć, żc Istniał, żc dokądś sięgał, że coś wnosił, A najważniejsze było to, żc Żydzi walnie przyczynili się do rozchodzenia się po Iblaec wiciu wartości i to nic tylko czysto materialnych.

Oczywiście i nn nami) twórczość kulturalni} w obrębie społeczności żydowskiej można by patrzeć jako na element ogólnej polskiej kultury narodowej. To by jednak zależało od przyjęcia określonej definicji kultury narodowej. W Stanach Zjednoczonych przez folklor rdzennic amerykański rozumie się i Negra Sjuntimls i tkaniny Nanajos i wytwory przemysłu domowego lub podania Niemców Pensylwanii (Rennsyluania Dutch), i pieśni pracy różnych grup obcojęzycznych, i wszystko to, co w swych językach grupy te na ziemi amerykańskiej stworzyły. Prasa obcojęzyczna, literatura obcojęzyczna, wierzenia religijne wszelkich wyznań, produkty artystyczne, sztuka dekoracyjna, utwory muzyczne — wszystko to wchodzi w skład kultury ogólnoamerykań-skicj, bez względu na język, pochodzenie, rasę, odrębności lokalne. Fakt, żc pewne grupy — przede wszystkim Murzyni — wciąż zachowują cechy kastowe, nic ma tu znaczenia. Przyjęte jest tu bardzo szerokie pojęcie narodu i bardzo szerokie pojęcie kultury narodowej.

Było to nieuniknionym następstwem całej historii olbrzymiego kraju, tego, że w budowie jego wzięły udział elementy etniczne i wyznaniowe z całego świata. Było to też następstwem ideologii, która była przyjęta za podstawę moralną budowania nowego narodu. Głosiła ona, że misją demokracji amerykańskiej jest stworzenie wspólnego domu dla różnych ludzi, złączonych wspólnymi ideałami, wypowiedzianymi w Deklaracji Niepodległości i w Bill of Riglits.

'lbgo rodzaju koncepcje wytworzyły się również i w innych wielkich społecznościach, politycznie realizujących ideę Com-monwealthu: w świccic anglosaskim i francuskim. W tym duchu swoją cywilizację usiłują budować nowoczesne Indie.

W Polsce epoka jagiellońska sprzyjała rozwojowi takiej filozofii. Nadane iblottus, ale gen te Ruthenus zawierało w sobie zalążki nowej koncepcji knlturalno-narodowej. Koncepcji tej nie

301