DSCF5306

2. Czynniki warunkujące plonowanie roślin 27

zmniejszenie turgoru, zamykanie się szparek oddechowych i w ten sposób ogranicza fotosyntezę. Zawartość wody w liściach jest cechą gatunkową, a nawet odmianową, modyfikowaną przez warunki atmosferyczne. Rośliny dające wysokie plony (burak, ziemniak) zawierają więcej wody w liściach. Strebejko (1958) stwierdził dodatnią korelację między zawartością wody w liściach a plonem liści, korzeni i cukru buraka. Stopień uwodnienia tkanek zależy, między innymi, od wilgotności i temperatury powietrza. Przebieg procesów wpływających na stopień uwodnienia tkanek i gospodarkę wodną roślin można dodatkowo regulować przez hodowlę odpowiednich odmian, dobór warunków siedliskowych, terminowość zabiegów agrotechnicznych (uprawa roli, nawożenie, siew, pielęgnacja), osuszanie (urządzenia melioracyjne) i deszczowanie.

Zużycie wody przez rośliny do syntezy cukru jest stosunkowo małe, ale ma ono decydujące znaczenie biologiczne. ciągu dnia, przy pełnym nasłonecznieniu, bilans wody jest napięty, komórki roślinne szybko tracą duże ilości wody, a jej pobieranie bywa często ograniczone przez zbyt słaby system korzeniowy lub niekorzystne warunki glebowe. Roślina ma możliwość regulowania procesów pobierania wody i transpiracji. Gdy traci ona wodę, zmienia się turgor komórek i wzrasta siła ssąca, powodując jednocześnie sprawniejsze pobieranie wody przez włośniki korzeniowe. Zmniejszenie siły ssącej komórek liści prowadzi do ograniczenia transpiracji.

Tkanki młode są bardziej uwodnione i procesy fotosyntezy przebiegają w nich intensywniej, zwiększa się też dynamika wzrostu. Wrażliwość na zaburzenia bilansu wodnego zależy od fazy rozwojowej roślin i cech genetycznych. Już podczas kiełkowania nasion zapotrzebowanie na wodę jest duże i nasiona niektórych gatunków mogą osiągać nawet 300-procentową masę w zależności od składu chemicznego nasienia. Okres krytyczny, w którym rośliny wykazują największe zapotrzebowanie na wodę, przypada w czasie największego przyrostu biomasy, to jest w fazach od strzelania w źdźbło do zakończenia kwitnienia zbóż, a u roślin okopowych w czasie tworzenia się bulw i korzeni.

Zahamowanie fotosyntezy może nastąpić w wyniku suszy atmosferycznej lub glebowej, przy czym stwierdzono zmienną reakcję odmian na ten czynnik. Pobieranie wody przez korzenie obniża się, gdy jej zawartość w glebie jest niska, stężenie roztworu glebowego duże, temperatura gleby niska, a jej przewietrzanie słabe. U niektórych roślin (seradela, ziemniak) przebieg fotosyntezy zależy w znacznym stopniu od wilgotności powietrza. Seradela wykorzystuje bardzo dobrze wilgoć pochodzącą z rosy. Zmiany w przebiegu procesów fizjologicznych w roślinach są tym większe, im dłużej trwa okres zachwiania bilansu wodnego.

Naruszenie właściwości osmotycznych komórek odbija się bardzo wyraźnie na procesach wzrostowych - susza zakłóca działanie enzymów w tkankach roślin, a gdy komórki tracą wodę, wzmaga się rozpad związków białkowych. Odwodnienie tkanek zwiększa hydrolizę, wskutek czego następuje hamowanie procesów syntezy.