DSCN1661

10 Akcjonalizin

dzić komuś szkodę) (zob. [Z Bartkowicz 1996. s 34]). Zjawisko agresji usiłuje się wyjaśnić odwołując się do teorii instynktów. teorii frustraci i-agresj i lub teorii społecznego uczenia się agresji. W pierwszym z tych ujęć akcentuje się biologiczne determinant) zachowań agresywnych, wskazuje się. Ze zachowania tego typu są wspólne dla ludzi i zwierząt. W drugim ujęciu uznaje się zachowania agresywne za następstwo Iru-stracji. czyli sytuacji, w której pojawia się przeszkoda uniemożliwiająca realizację przy* jętego celu działania. W teoriach społecznego uczenia się agresji podkreśla się znaczenie społecznej transmisji wzorów zachowań agresywnych w trakcie procesu socjalizacji. Uczenie się zachowań agresywnych dokonywać się moZe w środowisku rodzinnym. w grupach rówieśniczych, a także za pośrednictwem mass mediów (pokazywanie scen przemocy ). (A.S.)

Zob. antyspołeczność, działanie społeczne, empatia. instytucja totalna, kontrola społeczna, pcrmisywizm. przymus, socjalizacja, tłum. wzory i modele, zachowania społeczne

Literatura

Bartkowicz Z.. 19%. Pomoc terapeutyczna nieletnim agresorom i ofiarom agresji w zakładach resocjalizacyjnych, Wyd. UMCS. Lublin.

Akcjonalizm. wyjaśnianie zjawisk spu łecznych odwołujące się do teorii działa społecznych Jest to zazwyczaj wyjaśniani pozostające w obrębie indywidualizmu mc todologiczncgo. Wyjaśnić jakieś zjawisk społeczne to wyjaśnić działania jednoste i grup prowadzące do jego zaistnienia.

W ujęciu Alaina Tourninc'a akcjoiu lizm to odniesienie teorii działań do analiz społeczeństwa „cywilizacji industrialnej’ Teoria działań odnosi się tu me do poje dynczych podmiotów (jednostek), lecz d podmiotów zbiorowych (państwa, organ zacji. mchów społecznych) Podkreśla si konieczność uwzględniania podmiotu w go kontekście historycznym. nie traku wamc go jako iwom abstrakcyjnego Anal “ ‘k"*⁴''' Mlecznych nic może ogranicza

się do badania - jak u T. Parsonsa ^ lacji działań", lecz musi uwzględniać 2] pole decyzyjne oraz systemy ekspresu £* łań społecznych (A. Touraine 1965 s i (A.S.)    * ⁿ

Zob. ..aktor", działanie społeczne, mdywKlinfa. metodologiczny, zachowania społeczne ^J

Literatura.

Touraine A., I%5, Sociologie dc 1'action, foj,.

tions du ScuiL Paris

„Aktor", podmiot działania społecznego; jednostka lub grupa (ang. aa. action działanie).

Socjologia, próbując dotrzeć do wyfay-cia ogólnych prawidłowości dotyczących przebiegu działań społecznych, w niektórych przypadkach św iadomie pomija różnice między jednostką jako aktorem i grupą społeczną wy stępującą w tym charakterze Grupa traktowana jest wówczas jako pewna jedność i abstrahuje się od jej wewnętrznego zróżnicowania. Wychodzi się przy tym z założenia, że pewne wymogi dotyczące przebiegu działań są jednakowe dla każdego aktora, niezależnie od tego. czy jest nim jednostka, czy grupa.

Różnorodne teorie socjologiczne można podzielić biorąc za kryterium sposób ujmowania aktora. W jedny ch koncepcjach aktor ujmowany jest w sposób przedmiotowy, jako wytwór i rezultat oddziaływań środowiskowych; taki sposób podejścia jest charakterystyczny dla behawiory zmu. Podmiot jest tu traktowany wyłącznie jako istota reaktywna (tzn. reagująca na bodźce pochodzące z otoczenia).

W innych ujęciach nacisk kładzie się na wyższy stopień autonomii działań podniio-towych. Oddziaływania środowiskowe nie determinują w sposób całkowity podejmowanych działań aktora. Podkreśla się czynników subiektywnych i ich wpływ na przebieg interakcji. Coraz częściej ukazuj się rolę elementów kreatywnych w d/>-‘^J ninch, a także atitodctcmiinizm podm>o^u (oddziaływanie zwrotno na siebie samego (A.S.)