DSCN1684

Dorobek kulturowy 33

nego (wzór fizyczny członka grupy jest ściśle określony).

Georg Siinmel [1975, s. 467-468] wskazuje, że dczindywidualizacja stanowi jedną z cech tajnego związku. W tym ujęciu dczindywidualizacja oznacza dążenie do zredukowania lub ukrycia cech indywidualnych jednostki. Tego typu funkcję spełniają m.in. maski. Zapewniają one poczucie anonimowości. W innego typu zbiorowościach funkcję taką pełnić może umundurowanie.

Dczindywidualizacja, czyli całkowite utożsamienie się z grupą, może prowadzić do zachowań dewiacyjnych, o ile normy grupowe różnią się od ogólnospołecznych. Anonimowość oraz pełna identyfikacja z celami grupowymi wytwarzają w jednostce poczucie siły i bezkarności; kształtuje się przekonanie, że grupa nie pozwoli na wyrządzenie krzywdy jednostce poświęcającej się realizacji zadań na jej rzecz.

Dezindywidualizacja stanowi również element procesu podporządkowania się jednostki autorytetowi; w takim przypadku następuje „ucieczka od wolności” (E. Fromm). Jednostka dobrowolnie zrzeka się odpowiedzialności za własne czyny, obdarzając pełnym zaufaniem charyzmatycznego przywódcę lub organizację. Elementy dezindywi-dualizacji występują także w życiu religijnym jednostki. Rezygnacja z własnego , ja” stanowi podstawowy warunek tzw. powtórnych narodzin.

Zjawisko dezindywidualizacji w ujęciu najszerszym obejmować może wszelkie podporządkowanie się jednostki grupie zawierające element rezygnacji z ujawniania własnych celów, dążeń, uznawanych zasad, norm itp. Dezindywidualizacja stanowi wówczas nieodłączny składnik życia zbiorowego i zbliżona jest do konformizmu. Takie rozumienie dezindywidualizacji wydaje się jednak zbyt szerokie. Podobnie odróżnić należy dezindywidualizację od procesów degradacji i deprywacji osobowości (zob. [E. GofTman 1975, s. 155 i n.]) zachodzących w przypadku wchodzenia nowych członków do niektórych grup - głównie

w obrębie instytucji totalnych. Zwykle nie występuje tu bowiem utożsamienie się z grupą, lecz raczej obrona przed nią. Dezindywidualizacja jest możliwa później, po okresie adaptacji. (A.S.)

Zob. anonimowość, konformizm, naśladownictwo, normy społeczne, tłum.

Literatura:

GofTman E.. 1975. Charakterystyka instytucji totalnych [w:] Elementy teorii socjologicznych. Materiały da dziejów współczesnej socjologii zachodniej, wybór W. Derczyński.

A. Jasińska-Kania, J. Szacki, PWN, Warszawa McDougall W., 1930, Psychologia grupy. Zarys zasad psychologii zbiorowej oraz próba zastosowania ich do wyjaśniania żyda i charakteru narodowego, Ksiąźnica-Atlas, Lwów— -Warszawa.

Simmcl G.. 1975, Socjologia. PWN. Warszawa.

Dezorganizacja społeczna, zob. ano-mia, normy społeczne, porządek społeczny.

Diachroniczność, I. Następowanie zjawisk i procesów w czasie. 2. Sposób wyjaśniania lub opisu uwzględniający dynamikę zdarzeń. Uwagę zwraca się na procesy przekształceń i zmian. Bada się stan jakiegoś zjawiska lub całego systemu społecznego w różnych momentach czasowych, poszukując prawidłowości zmian. (A.S.)

Zob. dynamika społeczna, proccsualizm. rozwój społeczny, synchroniczność.

Diada, zob. problem skali.

Dorobek kulturowy, ogół wytworów kultury jakiejś zbiorowości. Elementem dorobku kulturowego może stać się dowolny element (przedmiot, idea, sposób zachowania itp.), pod warunkiem że zostanie zobiektywizowany. Tylko wówczas element ten jest zdolny do trwania i oddziaływania na zachowania innych. Część dorobku kulturowego staje się przedmiotem dziedziczenia kulturowego, tzn. jest przekazywana międzygcncracyjnic. Pozostała część ulega zapomnieniu lub jest niszczona (np. w wyniku wojen, katastrof żywiołowych bądź