DSCN1808

156 Pułtpk* społeczna

do filozoficznych do możliwości poznania

część" Generalnie, rzadko k«d> całkowi ciewklucza się możliwość pornn a za wisk 'i procesów społecznych. Najczyściej usiłuje się zidentyfikować możliwe defo w .rakcie poncesu ^

znania Społeczeńsmo oraz ^kullu™ Tf bowiem narzucać jednosicc sposób widzę nia rzeczywistości, który uniemożliwia lub utrudnia dotarcie do prawdziwej wiedzy (zakładając, Zc coś takiego jak „wiedza prawdziwa" istnieje). (A S.)

Zob paradygmat, socjologia Literatura:

Ziółkowski J.. 1985. Z problemiki socjologu socjologu (w:) Społeczeństwo i socjologia Księga poświęcona Profesorowi Janowi Szczepańskiemu. PAN. Ossolineum. Wrocław.

Pułapka społeczna (ang. soda! trap). ..sytuacja, w której ludzie zdając sobie z tego sprawę zachowują się w sposób, który na dalszą metę będzie dla nich szkodliwy, lecz w danej chwili nie wiedzą, jak przerwać to zachowanie, ani jak nad nim zapanować” (P. Zimbardo. F.L. Ruch 1994. s. 679) Przykładem pułapek społecznych są niektóre typy konfliktów społecznych, sprzeczności interesów indywidualnych lub zbiorowych, wyścig zbrojeń, dylematy liberalizacji politycznej w systemach scentralizowanych. Inne przykłady to problem buntu przeciwko ty Tanowi, problem dawania łapówek (zob. |T. Tyszka 1978. s. 14)). problemy formowania koalicji i podejmowania

<">h. |D Ullman J Oppenheimer, P. Świslak 1994 s 4Sh Spoąto analizy tych pułapek próbuje sic

mależć na gruncie teorii gier. ™te,c« wykonując tzw. dylemat więźnia

typy definicji dylematów uwzclerl^C*^Cry Kh charakterystyczne

akcentujące konfiik, mleresóss iid£SS

nych i zbiorowych, 2) definicje akcentu-zagadnienie racjonalności (racjonalne bory indywidualne nie prowadzą do ^ * ków racjonalnych z punktu widzenia rowości). 3) definicje akcentujące pr^ nięcie nagród i kar w czasie (osiągną krótkotrwałych, pozytywnych rezultat^ wiąże się z długookresowymi negatywnymi następstwami), 4) definicje odwołujące’^ do terminologii teorii gier (jednostka wybierająca strategię odstępstwa od kooper* _; uzyskuje wypłaty wyższa od pozostałych graczy, przy' czym dla wszystkich jedność bczwyjąlkowa współpraca jest lepsza od bezwyjątkowych odstępstw).

Często wskazywanym przykładem po-łapek (dylematów) społecznych jest dylemat brania oraz dylemat dawania. Oba typ. pułapek (dylematów) występują w licznych wersjach, np. dylemat brania ukazywany jest w formie problemu gospodarowania wspólnymi zasobami, problemu ochotnika, dylematu „gapowicza”.

Dylemat gospodarowania wspólnym, zasobami określany często skrótowo jako dylemat comntons - polega na tym, ze użytkownicy jakiegoś wspólnego dobra zwiększają własne korzyści kosztem pozostałym osób. Tego typu sposób postępowania stając się coraz powszechniejszy prowadzi stopniowo do spadku korzyści uzyskiwanych przez wszystkich użytkowników, a od pewnego momentu do coraz w iększego braku opłacalności przy' rosnącym stopniu eksploatacji tych zasobów, a nawet w sytua-granicznej dochodzi do całkow itej degradacji użytkowanego dobra Pułapka polegaj-na tym. że osoby decy dujące się na wyS ' strategii indywidualistycznej odnoszą ^w>‘ sze korzy ści (oprócz przypadku kranco"^ go) niż osoby stosujące kooperację w wypadku uzgodnienia porozumienia op® ca się od niego odstąpić. Taki sposób * łania racjonalny z indywidualnego P¹¹' widzenia prowadzi do niepożądany ^k /ultatów ogólnych. Jest to sytuacja giczna jak w w%padku dylematu więżu