DSCN1877

225

Współczynnik huinanhriyc/ny

Umheu) na zajście określonego zjawiska

przspadku wyjaśniania działań jednostki V'^vaS“. koncentruje się na analizie biografii i probte ustalenia „wpływu", jaki wywarły poszczególne osoby na ukształtowanie się jej osobowości i zainteresowań. Ten tvp wyjaśniania uznawany jest niekiedy za zasadniczą cechę podejścia socjologicznego, lub nawet jest z nim utożsamiany. Stanowi to oczywiście zasadnicze nieporozumienie. (A.S.)

Wspólnota (ang. communiiy. nienr. Cemeinschaft'), zob. społeczność lokalna, zrzeszenie.

Współczy nnik humanistyczny, termin wprowadzony do socjologii przez Floriana Znanieckiego dla oznaczenia takiego sposobu badania oraz wyjaśniania rzeczywistości społecznej, który uwzględnia kompleks doświadczeń działającego podmiotu (jednostki lub zbiorowości). Rzecz lub zjawisko rozpatrywane z uwzględnieniem współczynnika humanistycznego ujmowane są w taki sposób, w jaki postrzega je podmiot. Nie chodzi tu zatem o uzyskanie wiedzy niezależnej od subiektywnych stanów świadomości różnych podmiotów - gdyZ to nie jest w ogóle możliwe - lecz raczej o poznanie tych subiektywnych sposobów ujmowania rzeczywistości społecznej przez działające podmioty. Pojęcie współczynnika humanistycznego zwraca uwagę, że wszelka wiedza o rzeczywistości jest wiedzą podmiotową i dlatego możliwe jest badanie wyłącznie tego, jak ludzie rzeczywistości tej doświadczają, a nie jaką ona jest faktycznie. Jak pisze F. Znaniecki: „(...) ogólną cechą przedmiotów i faktów, badanych przez humanistę, jest właśnie to, że są one “czyjeś*, czyli że istnieją w działaniu i doświadczeniu pewnych ludzi i posiadają te właściwości, które im owi działający i doświadczający ludzie nadają w swych czynnościach i doznaniach. Tę zasadniczą cechę nazywamy współczynnikiem humanistycz-przedmiotów i faktów, które humanista ^Dada I*' Znaniecki 1973, s. 28]

Koncepcja współczynnika humanistycznego może być inicrprclowjtnn na dwa sposoby: I) jako stanowisko ontologiczno, ukazujące „przedmiot" socjologii; 2) Jak o dyrektywa inclodologlc/nn, wskazująca pewien sposób postępowania badawczego [J. Szacki 1986, s. 90 102). W myśl ujęcia ontologicznego właściwym przedmiotem socjologii nie jest „rzeczywistość obiektywna”, lecz subiektywny sposób ujmowania lej rzeczywistości przez poszczególne jednostki lub zbiorowości. Socjologia stara się poznać, w jaki sposób ludzie ujmują rzeczywistość społeczną, a nic jaka ta rzeczywistość jest „sama w sobie”. Przyjmując, ze wszelka wiedza, a także wszelkie poznanie, ma zawsze charakter podmiotowy (tzn. że jest to wiedza lub poznanie jakiegoś konkretnego podmiotu), należy uznać, żc nie istnieje wiedza bądź poznanie obiektywne, a więc niezależne od podmiotu - „niczyje”.

Z tego punktu widzeniu można stwierdzić, iż rzeczywistość kulturowa bez współczynnika humanistycznego po prostu nie istnieje [F. Znaniecki 1988. s. 25]. Nawet nauki przyrodnicze, rozpatrywane ze współczynnikiem humanistycznym, nic mówią o tym, jaka jest rzeczywistość przyrodnicza, lecz o tym, jak ludzie (poszczególne grupy, jednostki) wyobrażąją sobie tę rzeczywistość, jakie są ich przekonania na ten temat. „Sfera, w której obraca się humanistu. to nie świat realności samoistnych, jakby się przedstawiał jakiemuś idealnemu absolutnemu podmiotowi: to świat cudzych «świa-domości» (...)” [ibidem, s. 24],

W ujęciu metodologicznym koncepcja współczynnika humanistycznego przybiera formę dyrektywy nakazującej uwzględniać postawy i przekonania członków badanej zbiorowości. Poznanie przyjętych przez podmiot sposobów postrzegania i oceniania rzeczywistości pozwała na zrozumienie podejmowanych przez niego działań. Bez uwzględnienia tego, jak ludzie definiują daną sytuację, wyjaśnianie jest niepełne. „Zjawiska badane przez nauki o kulturze są obdarzone współczynnikiem humanistycz-