DSC68

20 PROPOZYCJE OENOLOG1CZNE

Jeśli więc istotną przyczynę różnic jmiędzy strukturami trzech przytoczonych przed chwilą przykładów określiliśmy jako ogólną koncepcję utworu, tó rezultatem sil kształtujących daną wypowiedź w myśl tych ogólnych założeń staje się ton wiersza, przenikający konsekwentnie wszystkie jego elementy i decydujący o ich nrga^ nicznej jednolitości.

Taką właśnie klasyfikację na trzy typy liryki zależnie <ed intonacji retorycznej, śpiewnej lub mówionej przeprowadza Borys Eichenbaum w swej znakomitej książce Melodyka rosyjskiego wiersza lirycznego ¹². Ale nie o klasyfikację taką czy inną — a nawet nie o typologię — wierszy lirycznych chodzi w rozważaniach, które prowadzimy. Nie byłoby to nawet możliwe w oparciu o rozróżnienia

przeprowadzone przed chwilą.

Po pierwsze dlatego, że trzy wydzielone sposoby „nastawienia” koncepcyjnego wypowiedzi nie stanowią wcale kategorii wyłącznych, nie wyczerpują jeszcze wszystkich możliwości, jakie już zostały zrealizowane, czy mogą być zrealizowane w przyszłej praktyce poetyckiej. Wystarczy choćby wymienić jako przykład „nastawienie” na wywód wykładu naukowego, tak częste we współczesnej nam poezji (ileż ich np. w zbiorze Herberta Studium przedmiotu!)^l*.

A po wtóre: rozróżnienia te, choćby nawet uzupełnione wielu innymi możliwościami odmiennych koncepcji, nie j mogłyby się stać podstawą pełnej klasyfikacji zjawisk liryki i dlatego także, iż różnice, jakie między nimi zachodzą, stają się w pełni rozpoznawalne jedynie w postaci „czystej” i kształtem swym' zbliżonej ku najdalszym krańcom wybranej koncepcji. Przed chwilą zacytowano takie właśnie skrajne i niejako „wydestylowane” przykłady trzech różnych sposobów „nastawienia” intonacyjnego poezji. Ale zjawiska te nie stanowią większości: jest ich o wiele mniej niż realizacyj z kilku odmiennych koncepcji różnorodnie skombinowanych. I gdzież byśmy je przy klasyfikacji takiej zapisali?

Toteż nie o typy liryki chodziło przy określaniu jej retorycznej, śpiewnej lub mówionej koncepcji intonacyjnej. Chodziło o wyróż-

¹²    B. M. Eichenbaum, Mielodika russkogo liriczeskogo sticha. Pietier-burg 1922.

¹³    Por. inną jeszcze koncepcję wypowiedzi lirycznej uzyskaną poprzez „nastawienie’' na ogłoszenie radiowe w wierszu T. Różewicza 73iale groszki.