DSC 5

nego będzie musiała postawić na szalę różne własne im a nawet w przypadkach skrajnych narazić własne życie. ^Wesy' Jakkolwiek zatem kwestia określenia relacji między he neutykąi etykąjcst jak najbardziej „realnym" problemem filo?' ficznym. ma ona siłą rzeczy charakter partykularny, nie uniw-c° salny. Problem ten dotyczy fenomenu etyczności jedynie o m' o ile wiąże, się z postulatem intelektualnego otwarcia na to, co mówi inny, nie odnosi się natomiast do pytania o to, jak w k_on. kretnej sytuacji winienem się wobec niego zachować. Pytaniem wykracza wówczas poza kwestię „odpowiedniego” zrozumienia wypowiedzi innego i samorozumienia ja.

2. ROZUMIENIE I ETYKA

Jak dotąd pojawiło się stosunkowo niewiele prac, których autorzy podejmowaliby kwestię relacji między hermeneutykąi etyką. U nas wymienić należałoby przede wszystkim wspomnianą już książkę Andrzeja Przyłębskiego, która odnosi się do najważniejszych prac filozofów niemieckich ostatnich dwudziestu lat w tej dziedzinie. Wspomnieć należy też o pracy zbiorowej pod redakcją Przyłębskiego, w której znalazły się artykuły autorów polskich i niemieckich,

Wśród innych prac - biorąc pod uwagę specyfikę zaprezentowanego w tym rozdziale podejścia - na szczególną uwagę zasługuje wydana w Niemczech, cytowana już praca zbiorowa Hermeneutik ais Elhik. Piszący w niej autorzy starają się rozpatrywać kwestie etyczne w perspektywie problematyki odpowiednio otwartego rozumienia i interpretacji wypowiedzi innych. To, co etyczne, jawi się tutaj jako zwykła funkcja dziejowego wymiaru procedur hermeneutycznych. Klarowną formułę tego podejścia znajdujemy w poniższej wypowiedzi Schón-herra-Manna, będącej rodzajem komentarza do zamieszczonych w tomie esejów Gadamera i Figala:

'“".'tniusi pozostać ograniczony. To samoogrnniczcnic dz *jl| otwartości wobec innych ludzi i kultur. Dzięki ten:

IVrezultacie interpretacja nic tylko dostarcza samej techniki rozumienia. Raczej kultywuje etykę rozumienia. Wspomaga ostrożną i pełną skromni postawę otwartości wobec innych ludzi i kultur. Dzięki temu zy-_st„jc konkretne znaczenie dla ludzkiego działania, dla dziedziny, do Łrórej odnoszą się zasadniczo etyka i filozofia praktyczna (Hermeneu-IttalsEililk, 190).

Podobna argumentacja pojawia się również we wchodzących w skład tego tomu artykułach Guntera Abla, Hermanna Langa, Nicole Ruchlak i Gianniego Vattimo. Mimo niekiedy dużych różnic w punkcie wyjścia wszyscy ci autorzy zakładają, iż hermeneutyczne procedury rozumienia i interpretacji implikują postawę otwartości wobec wszelkiego rodzaju postaci tego, co inne, tym samym zaś mają walor etyczny. Podkreślić należy, że u podstaw tych wszystkich ujęć tkwi przekonanie, że postawa ta nie ma w sobie nic subiektywnego, ani też nie została narzucona podmiotowi jako obowiązujący postulat czy norma. Nie jest też wynikiem przyjęcia przez niego określonej metodycznej postawy. Zakorzeniona jest ona w samym sposobie dokonywania się rozumienia, które przebiega jako nieustanna konfrontacja z tym, co inne, ulegając nieustannym zmianom w wyniku często niezauważalnego ze strony jednostki przyswajania sobie przez nią innych punktów widzenia¹. Jeśli więc postulat otwartości rozumienia na to, co inne, będziemy traktowali jako postulat etyczny, to można powiedzieć, że moment etyczności zawarty jest już w sposobie, w jaki dokonuje się rozumienie.

1

Dobrym przykładem ilustrującym ten proces jest sytuacja, w której osoba emigrująca do innego kraju po dłuższym okresie czasu bezwiednie przyswaja we własnym samorozumicniu różne wyobrażenia społeczności, wśród której żyje. Widzi to szczególnie wyraźnie, kiedy po kilku lub kil-