Farm1932

żych oraz po dłuższym czasie podawania. Co więcej, lekarze muszą często domie, w celu ratowania zdrowia i życia chorego, stosować leki, które już w daw fcach terapeutycznych wywierają groźne działania niepożądane i toksyczne, _nn łęki przeciwnowotworowe uszkadzające układ krwiotwórczy, silnie dzlaUj.yj antybiotyki, leki przeciwzapalne itd.

Niepożądane działania leków i związane z nimi reakcje organizmu można w przybliżeniu podzielić na 2 kategorie Do pierwszej należą reakcje wynikając® z samych właściwości farmakologicznych Icku. Pojawiają się one u osób szcze. gólnie wrażliwych łub predysponowanych (np. ortostatyczny spadek ciśnienia krwi podczas leczenia lekami hipotensyjnymi Jubginckomastia podczas leczenia neuroleptykami itd.). Reakcje te nasilają się wraz ze zwiększeniem dawki i można je w zasadzie przewidzieć, znając mechanizmy i kierunki działania leku. Występ_u: wśród nich jednak także reakcje bardzo ciężkie i powiązane z mechanizmem far. makologicznego działania leku, np. zakrzepica wywołana doustnymi środkami antykoncepcyjnymi lub zaburzenia hematologiczne po lekach cytostatycznych. Drugi typ działań i reakcji ma charakter nieoczekiwany i nietypowy, niezależny od zasadniczego mechanizmu działania leku i od zastosowanej dawki. Często maja one podłoże immunologiczne (np. wstrząs anafilaktyczny po podaniu penicyliny! lub genetyczne (np. złośliwa hipertermia). niejednokrotnie mają bardzo ciężki, tragiczny przebieg, zmuszają do natychmiastowego odstawienia leku. Stwierdzenie częstego występowania takich reakcji może być przyczyną wycofania leku z powszechnego obroni (np. lek przeciwdepresyjny - zimelidyna. przeci wlękowy ' - alpidem. przeci wparkmsonou ski - tolkapon).

Niepożądane działania leków wynikają przede w szystkim z ich niedostatecznej wy biorczości, sprawiającej, że poza wpływ em na narządy lub tkanki docelowe działają także na inne układy komórkowe. Przy kładem mogą być leki psychotropowe przeciw depresyjne, takie jak imipramina i amitnpty lina (rozdz. 54). p_OZa pożądanym działaniem psychotropowym blokują one receptory choltnersiczne (ryjm M). wywołując przy kre dla chorych działania podobne do atropinyr zabu-rzenia widzenia, zaparcia, suchość w jamie ustnej (rozdz. 24). Trzeba jednak zdawać sobie sinawe, że często objawów niepożądanych uniknąć się nie da. nawet w przypadku leku o bardzo wybiórczym działaniu, np. na 1 typ receptora błonowe-^{reCeptor ,en może} występować na innych komórkach i w innych niż ^docelowe narządach. I tak leki przeci upsychotyczne wywierają swoje zasadnicze działanie lecznicze w wyniku blokowania receptorów dopaminercicznych D, w neuronach struktur limbicznych . korowych mózgu. Te same receptory znajdują

ho^tSnT(mzK)    ‘ ‘^{Ch 1,10,1311:1 m}°^Źe '^VyW°^la‘^{; niepożi}*^dane “butzenia

ijiałcotcrapi¹

Józef Mószśros

Losy leków w organizmie Podstawy farmakokinetyki

Interakcja między lekiem wprowadzona ,

^do procesów fa_m,ako^am.cznvcrc^S^a|r^S“’T^m”ⁱ'^OETa"^ic“

Orpamzm ze swej strony oddziahtie    na organizm

czając go między różnymi narządami i

Z jednej strony te oództaty^S^J^^'^{u lub} usuwając na zewnątrz lek wpływa na zakres i charakter    ^{M Jm}'^{amc lc}^‘-¹ drogiej strony zaś

-lek , lek-organizm sa wi^y^zajenmm^^¹¹* ^ot^^an‘^zJ^nu' interakcje organtzm-prtewrdziec dziabnie liku. nie wvS. 22?°' > «**« Oznacza to. te ahy jest również znajomość jego losów w«Ł^^a!?^,afS^r’“*^pta działanie farmakologiczne⁸    otsantzmie t wpływu, jaki losy te mapt na

nie^F^^czTńb i    “t ^tK1“^an" ^Ja,etonfc> »tae«ai,eyeh wchbma-

zmieszczenie t usuwanie danego leku. a więc na przewidywanie tezo ste-

ńhhr^m^tS° ^Ch°^ref°' Umożliwia to ustalenie optymalnego postępowa-1    . - Poo^oznego. a więc takiego, które pozwoli na uzyskanie mak

symalny o działania leczniczego przy najmniejszy m zagrożeniu dla chorego, i a podstaw le informacji zdoby wanych poprzez pomiar stężeń zw iązków w rot-nyrn czasie po ich wprowadzeniu (izw. monitorowanie stężenia lekul farmakokinetyka konstruuje matematyczny model zależności, którym stężenia te podlegają. W wielu przypadkach wnioski mają charakter bardzo ogólny i mogą być wykorzystywane przez każdego lekarza, który potrafi się nimi posłużyć. Często jednak do pełnego ich wykorzystania jest niezbędne monitorowanie stężeń leku u konkretnego chorego.

Pojęcia i terminologia farmakokinetyki wywodzą się z kinetyki reakcji chemicznych, procesy opisywane przez nią są bowiem reakcjami fizykochemicznymi lub chemicznymi, podlegającymi prawu działania mas.