finanse4

Rozdział 17.

Roitlia) 17.____

rCroić/a pSńąda

RotaćalW fi/r/ta ez&sifosci tarkowi

środków finansowych, to w takim wypadku zaciąga na dłuższy okres kredyt inwestycyjny. W pewnym sensie z taką formą kredytu możemy się spotkać również w odniesieniu do młodych ludzi, którzy zaciągają kredyt na sfinansowanie studiów wyższych. Jest to wtedy nietypowa „inwestycja ’ w przyszłe umiejętności i wysoko płatną pracę.

W jaki sposób system bankowy „tworzy" pieniądze?_

Pieniądz papierowy wszedł do użycia w Europie w średniowieczu. Wcześniej stosowane złote i srebrne monety były niewygodne ze względu na swój ciężar. Ponadto przechowywanie większej ilości takich pieniędzy, a szczególnie ich przewożenie, nie było bezpieczne.

Aby płatności handlowe były bezpieczniejsze i wygodniejsze, ludzie zaczęli deponować swoje monety u miejscowych złotników, otrzymując w zamian pisemne pokwitowanie przyjęcia depozytu. Pokwitowania te {noty bankowe) to pierwotna forma pieniądza papierowego, a złotnicy je wystawiający zasługują na miano średniowiecznych „bankierów”.

Kupcy akceptowali takie pokwitowania jako zapłatę za towary, ponieważ mogli je łatwo wymienić z powrotem na monety u złotnika. Taka forma płatności stawała się coraz popularniejsza, szczególnie wśród kupców, którzy musieli często podróżować z dużymi sumami pieniędzy. Używanie pieniądza papierowego w Europie Zachodniej stawało się coraz, powszechniejsze.

Rozwój bankowego systemu rezerw częściowych. Początkowo pokwitowania złotników miały pełne pokrycie w złocie, to znaczy reprezentowały tylko taki) ilość złota, jaka była faktycznie zdeponowana. Po pewnym czasie złotnicy zauważyli jednak, że na ogół ilość złota wycofywanego z depozytu jest mniejsza od ilości złota składanej do depozytu. Skłoniło ich to do pożyczania części złota swoich depozytariuszy innym ludziom w celu uzyskania dochodu w postaci oprocentowania. W wiciu wypadkach osoby pożyczające pieniądze zamiast złotych monet brały tylko papierowe pokwitowanie złotnika. W ten sposób w obiegu pojawiły się pokwitowania, które opiewały łącznie na ilość złota większą od zasobów zdeponowanych u złotników. To były właśnie początki systemu bankowego, który obecnie nazywamy systemem rezerw częściowych.

W systemie rezerw częściowych banki trzymają u siebie tylko część zdeponowanych przez swoich klientów pieniędzy, część natomiast przeznaczają na pożyczki. Ponieważ pokwitowania złotników były formą pieniądza papierowego, pożyczki udzielane przez złotników przyczyniały się do zwiększania podaży pieniądza. Bardzo podobnie dzieje się dzisiaj, kiedy banki udzielają kredytów. Banki komercyjne przyjmują pieniądze od swoich depozytariuszy, którzy lokują je na bankowych rachunkach a vi$ta i rachunkach terminowych. Część /. tych pieniędzy banki utrzymują w formie rezerw. Pozostałą zaś część pożyczają na procent. Pożyczona przez bank kwota, zwiększając stan środków na rachunku kredytobiorcy, zwiększa automatycznie podaż pieniądza.

Banki nie mogą pożyczać wszystkich pieniędzy, które zostały w nich zdeponowane, ponieważ ich depozytariusze mają prawo w każdej chwili wycofać swoje fundusze. Aby zachować pełną gwarancję wypłacalności, banki utrzymują w ciągłej dyspozycji stałą część wszystkich depozytów. Fundusze takie nazywane są rezerwami. Wysokość rezerw, jaką banki muszą utrzymywać, wyrażona jest jako procent ich całkowitych depozytów, nazywany stopą rezerw obowiązkowych. Wynika stąd, że jeśli stopa rezerw obowiązkowych wynosi 10%, to bank posiadający na swych rachunkach depozyty wartości 750 min zł musi utrzymywać rezerwę w wysokości 75 min zł. Pozostałą część zgromadzonych środków - 675 min zł - może udostępnić w formie kredytów.

MaroOowy Bank PolUi :o bant ccnualny naszego kraje

Pieniądz i instytucje finansowe

Rola Narodowego Banku Polskiego_

Narodowy Bank Polski jest bankiem centralnym naszego kraju.

Z tego tytuhi NBP spełnia następujące funkcje: a świadczy usługi bankowe instytucjom finansowym (jest bankiem dla banków),

■    pełni funkcję banku państwa,

■    nadzoruje banki komercyjne, a kontroluje podaż pieniądza i kredytu w gospodarce.

Usługi bankowe dla instytucji finansowych. NBP świadczy bankom i innym instytucjom finansowym takie same usługi, jakie banki komercyjne oferują swoim klientom, a Dostarczanie gotówki. Banki pobierają pieniądze ze swoich rachunków w oddziałach okręgowych NBP zupełnie tak samo jak ty, kiedy idziesz do banku, podjąć gotówkę.

*    Rozliczenia międzybankowe. NBP dokonuje rozliczeń transakcji, jakich niektóre banki dokonują między sobą w związku z obsługą swoich klientów.

■    Prowadzenie rachunków depozytowych. Banki posiadają swoje rezerwy oraz inne zdeponowane fundusze na rachunkach w Narodowym Banku Polskim.

*    Udzielanie pożyczek. Banki komercyjne, podobnie jak inne

firmy, pożyczają od czasu do czasu pieniądze. Kiedy zaistnieje taka konieczność, wtedy zwracają się o pożyczkę do NBP Pożyczka może być udzielona w postaci kredytu lombardowego (pod zastaw rządowych papierów wartościowych) lub kredytu redyskontowego (przez przyjęcie od banku komercyjnego weksli do redyskonta).

RtudMł 17

Bank państwa. Narodowy Bank Polski świadczy usługi bankowe instytucjom rządowym (np. Urzędom Skarbowym), prowadzi rachunek bankowy Ministerstwa Finansów, a także zajmuje się obsługą emisji papierów wartościowych Skarbu Państwa.

Nadzorowanie i regulacja krajowego systemu bankowego. Narodowy Bank. Polski ustanawia zasady postępowania dla całego systemu bankowego, a w szczególności dla poszczególnych instytucji wchodzących w skład tego systemu. Celem tych zasad jest zapewnienie bezpieczeństwa i solidności usług świadczonych przez wszystkie banki komercyjne. Kontrolą przestrzegania prawa bankowego oraz uregulowań ustanawianych przez prezesa NBP zajmują się w szczególności; Komisja Nadzoru Bankowego, Departament Licencji oraz Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego Narodowego Banku Polskiego.

Kontrola podaży pieniądza i kredytu w gospodarce. Dowiedzieliśmy się juz, że wielkość podaży pieniądza wpływa bezpośrednio na poziom cen oraz na przebieg wielu innych procesów zachodzących w gospodarce krajowej. Dlatego też jednym z podstawowych zadań banku centralnego - Narodowego Banku Polskiego - jest kontrola i regulowanie podaży pieniądza, tak by jej poziom odpowiadał potrzebom gospodarki narodowej. Aby wykonać to zadanie, NBP stosuje szereg instrumentów ekonomicznych i prawnych: emituje pieniądz gotówkowy, określa obowiązkowy poziom rezerw bankowych, kształtuje poziom swoich stóp procentowych, dokonuje tzw. operacji otwartego rynku. Działania te są częścią polityki monetarnej, za którą odpowiedzialny jest Narodowy Bank Polski.

Polityka monetarna_

Stwierdzenie Miltona Friedmana, że inflacja jest zjawiskiem pieniężnym, oznacza, iż zawsze jest za nią odpowiedzialny bank centralny, gdyż on odpowiada za podaż pieniądza.

W okresach hiperinflacji to właśnie bank centralny „drukował" pusty pieniądz, co przyczyniało się do dalszego wzrostu cen. Bank centralny zwiększał podaż pieniądza, gdyż wymuszał to na nim rząd, który potrzebował tych pieniędzy na sfinansowanie swoich wydatków. Rezultatem dramatycznych doświadczeń krajów, które przeżyły hiperinfiację, jest ustanowiona w Polsce konstytucyjna niezależność banku centralnego, która ma gwarantować, że nie będzie on podatny na naciski rządu, dotyczące zwiększania podaży pieniądza

165