historia dyplomacji (259)

talarów rocznie, pokrywanych przez kasę poselstw, opierającą się na dochodach przekazywanych jej z kasy generalnej akcyzy. Z tych poborów miały być również opłacane wszystkie wydatki związane z wykonywaniem funkcji, jak utrzymywanie ekwipażu, porto (z wyjątkiem rezydenta w Londynie, który dostał na ten cel specjalny dodatek), wysyłanie sztafet, towarzyszenie dworowi, stroje żałobne. Posłowie mieli także obowiązek utrzymywania jednego szlachcica i przygotowania go do służby królewskiej. Lista ta nie obejmowała poselstw nadzwyczajnych^{71 2}.

Wydarzenia najbliższego roku wykazały, że wszystkie obliczenia były za niskie i że zarówno liczba przedstawicielstw, jak i ich koszty miały szybko wzrosnąć. W 1710 r. okazało się, że wydatki doszły do około 70 000 talarów. W 1712 r. wprowadzony więc został nowy regulamin opłat poselskich, który podniósł ogólne wydatki kasy poselstw na utrzymanie 35 dyplomatów na 24 placówkach do 91 249 talarów. Dochody kasy poselstw miały wzrosnąć do 100 000 talarów. Przeznaczona na nie była częściowo generalna akcyza (54 062 talarów), częściowo uchwalone na ten cel przez stany podatki 1 feniga i 1 1/2 ąuatember (45 937 talarów)'². Już bowiem w 1709 r. trzeba było dodać do przewidywanej kwoty około 20 000 talarów, a w następnych latach kwoty te jeszcze bardziej rosły. W przeciwieństwie do poprzednich zarządzeń wprowadzona została możliwość otrzymania pieniędzy na nadzwyczajne wydatki, jak porto, przejazdy itp. Otwarta została w ten sposób droga do nowego, bardzo poważnego obciążenia kasy poselstw. Toteż w 1714 r. wydatki objęły obok przewidywanych na opłaty personelu dyplomatycznego i związanych ze służbą dyplomatyczną pracowników Tajnego Gabinetu 99 879 talarów, także 11 802 talarów wydatków nadzwyczajnych²⁰.

Fatalna sytuacja finansów saskich w tym czasie zmusiła Augusta II do rewizji budżetu kasy poselstw. Ograniczona została więc w 1715 r. liczba placówek, zmniejszono liczbę osób opłacanych przez kasę do 24. obniżono część poborów. W rezultacie obciążenie miesięczne spadło z 7111 talarów do 5211 talarów (tj. 62 530 talarów rocznie²¹).

Dopiero podniesienie się dochodów państwa, a także potrzeby polityki zewnętrznej doprowadziły do wprowadzenia nowego regulaminu 16 kwietnia 1723 r.^M Został on gruntownie przygotowany przez Tajny Gabinet. Znacznie zwiększona została liczba placówek: obok 14 dotychczasowych postanowiono obsadzić 20 dalszych (we Włoszech, w Hiszpanii i Portugalii, w Danii, w różnych krajach niemieckich). Jednocześnie pod-.niesione zostały dotychczasowe płace z zastrzeżeniem wszakże, że wydatki nadzwyczajne mają być pokrywane kwotami ryczałtowymi. Przewidywano jednak opłacanie kosztów dłuższych podróży, tajnych informacji. Na pokrycie kosztów ekwipażu wyjeżdżający mieli otrzymywać z góry należność za pierwsze 3 miesiące. Po powrocie z misji ci, którzy nie brali innych pensji, mieli dostawać 1/4 poborów, póki się ich ponownie nie zatrudni. W związku z powyższymi zmianami dochody kasy poselstw zostały podniesione do 120 000 talarów. Odpowiednie pokrycie zapewnić miało przekazanie po 30 000 talarów z kasy generalnej akcyzy i wojskowej oraz 10 000 talarów z kamery.

Jakkolwiek program ten nie został wykonany w całości, nie udało się bowiem obsadzić niektórych placówek, względnie jeden emisariusz obsługiwał dwa kraje (np. Toskanię i Parmę), wydatki na służbę dyplomatyczną wzrosły bardzo. W 1724 r. wynosiły one 118 434 talarów*³. Wydatnie zwiększyła się liczba wyżej płatnych przedstawicieli. Najwyższe dotąd stawki 6000 talarów rocznie przekroczyli Hoym w Paryżu (8480), Lagnasco w Rzymie (8000 talarów) oraz Le Coq w Londynie (6380). Nawiasem mówiąc, według opinii Tajnego Gabinetu, potrzebowali oni na swych placówkach po 12 000 talarów. Ogólnie zresztą panowała opinia, że płace w dyplomacji saskiej powinny być podwyższone o 50 do 100°/#.

Wydatki z kasy poselskiej tymczasem nadal wzrastały. W 1725 r. przekroczyły one 130 000 talarów, a w 1728 r. wynosiły 138 223 talarów, co spowodowało niedobór w kasie. Przyczyniło się to do wydania nowego regulaminu 17 lipca 1729 r.^M

Wprowadzenie poważniejszych oszczędności okazało się niemożliwe — Fleury przypomniał, że w czasie jego bytności w Londynie poseł Lotaryngii otrzymywał 12 000 i że płace dyplomatów saskich należałoby podnieść, a nie obniżyć. Źle płatny minister albo żyje nędznie, albo wpada w długi,’ a jedno i drugie rzuca złe światło na jego władcę. Nowa regulacja poszła więc w kierunku zmniejszenia wydatków, które obciążały tylko kasę poselstw, nie usprawniając działania dyplomacji — tyczyło to zwłaszcza tzw. pensji dla dawnych pracowników. Na przyszłość mieli je otrzymać po odwołaniu z placówki tylko wyjątkowo ci, co nie mieli innych źródeł utrzymania. Natomiast przyjęto za zasadę, że ambasadorzy mają otrzymywać po 12 000 talarów rocznie, ministrowie pełnomocni 8000, posłowie 6000, a pozostali zależnie od znaczenia ich placówki. Załączona lista ustalała wysokość tych płac. Także wysokość zaliczki na ekwipaż i koszta podróży przy obejmowaniu nowego stanowiska miała

461

1

ⁿ Reglement Augusta II 22 I 1709, ib. k. 398 - 399.

ⁿ Reglement z 11 III 1712 LHAD, loc, 1446, vol. II, k. 80-81, por. też zarządzenie z 3 IV 1713, ib. k. 124.

** Specyfikacja wydatków w 1714 r., ib. k. 281 - 282.

¹¹ Differenz des Gesandschaftsreglement de anno 1715, ib. k. 276^a - 276^b.

2

^ł Gesandschafts Reglement 16 IV 1723, LHAD, loc. 1446. vol. X, k. 61 - 70.

^w Berechnung der Gesandschafts Speesen Cassae auff das Jahr 1724 29 I 1725, LHAD, loc. 1447, voL XIII, k. 1* -1<*.

^M Regulamin 17 VII 1729, LHAD, loc. 1447, vol. XVII, k. 110-116. Uwagi Man-teuffla 22 XII 1728 i Fleury’ego 18 XII 1728, loc. 1447, vol. XII, k. 112-117 i 132-

- 135.