IMAG0021

inh/ui

Tabela 10.10. Antykoagulanty (substancje hamujące proces krzepnięcia krwi)
Antykoagulant	Występowanie		Mechanizm działania	Znaczenie
Heparyna	komórki nabłonkowe granulocyty zasadochłonne komórki tuczne		wiązanie AT M kompleks neca-.-a-AT III wiążący trombinę	zastosowanie: inhibitor krzepnięcia w warunkach in vivo oraz in vitro (he-parynizowane osocze)
Siarczan heparanu	powierzchnie nabłonkowe		podobne ja* eca-.-a	fizjologiczne hamowanie krzepnięcia przy nienaruszonym nabłonku
Hirudyna	izolowana od	pijawek	oez:c . r:ne wćzame trombiny
Pochodne kumaryny	np. w zgniłej koniczynie		antagonsa •marmny K "-i-CAzne omoksylacji czynnika 1. Ni XX	zatrucia u zwierząt domowych spowodowane spożyciem trutki na szczury; doustna terapia antykoagulacyjna
EDTA Cytrynian Szczawian	syntetyczny		wytwarzane kompleksów z Ca2+; tonę :e taskady krzepnięcia :rr=z usunięcie jonów	pozyskanie próbek osocza do diagnostyki laboratoryjnej
Kwas acetylosalicylowy	syntetyczny		-ar- żwawe ryktooksygenazy; - =-o»sr«e aktywacji trombocytów occ żs zablokowanie tworzenia ro-cotsawi A,	hamowanie agregacji płytkowej w warunkach in vivo

komórkowej oraz kofaktory V i VIII. Czynniki V i VIII są białkami osocza, które są aktywowane przez trombinę do kofaiao-rów Va i VIIIa i wiązane z fosfolipidami błonowymi (ryc. KII. O). Związany z błoną komórkową czynnik Va (względnie Nllla wykazuje wysokie powinowactwo do czynnika Xa (względnie IXa), indukując w ten sposób jego wiązanie z błoną komórkową (ryc. 10.8. ®). Poza tym wykształcenie kompleksu z czynników Xa i Va (względnie IXa i VIIIa) powoduje podwyższenie do 1000 razy aktywności enzymatycznej proteaz (czynnik Xa. względnie lXa). Bez przyłączenia określonego kofaktora (\'a lub VII la) proteazy są praktycznie nieskuteczne. Nie nastąpiłoby wiązanie (©) oraz aktywacja (ryc. 10.8, O) czynnika Jl (względnie X). Fakt ten nabiera wyraźnego znaczenia w hemofilii .V w przebiegu której niedobór czynnika VITI prowadzi do poważnych zaburzeń krzepnięcia i krwawień. Tego rodzaju zaburzenia krzepnięcia spotykane są także u zwierząt domowych, w szczególności u psów.

Obok dotąd wymienionych elementów istotnym czynnikiem w całym procesie krzepnięcia są także jony Ca’^T (ryc. 10.81. Przy braku dostępu jonów Ca-' z krwi może dojść do wstrzymania krzepnięcia. Dlatego też w praktyce klinicznej używa się często substancji, które dobrze wiążą jony Ca-¹, takich jak cytrynian, szczawian lub kwas etylenodiaminotctraoctowy (EDTA). by zapobiec krzepnięciu krwi w warunkach in vilro (tab. 10.10

Błony fosfolipidowe są obdarzone silnym ładunkiem ujemnym. Ponieważ fragmenty wielu czynników krzepnięcia również wykazują silny ładunek ujemny, nie jest możliwe ich latw; związanie z błonami fosfolipidowymi. Zatem jony Cr mocą z jednej strony wiązać się z negatywnie naładow anymi coszar*-mi czynników krzepnięcia, z drugiej zaś przystępują do wzajent-nego oddziaływania z błonami fosfolipidowymi. Tym samym Ca²⁺pośredniczą w wiązaniu odpowiednich czynników io -w r komórkowych. Brak Ca²⁺ uniemożliwia ten proces i rym stery-ar również utworzenie m.in. kompleksu aktywatora rc cntmr.;-wego, ponieważ zarówno czynnik Xa, jak i protrraemi I czynnik II) wiążą się z błonami fosfolipidowymi jedynie aaąb p*> średnictwuCa (ryc. 10.8).

Białka wiązane przez jony Ca²' do błon korvcv:-»>cc są tez wyjątku proenzymami. Ich synteza (czynniki Ii. N i_ Dć tX > » wątrobie jest zależna od witaminy K. Witamina K (rozdz. 28.3.1) yest składową kompleksu enzymatycznego, który na obszarze Vkońcowym wymienionych czynników krzepnięcia przekształca resztę glutaminianową w y-karboksyglutaminian. Skutkuje to podwyższeniem ujemnego ładunku tego fragmentu cząsteczki. Nedobór witaminy K pociąga za sobą brak y-karboksylacji, c » zw iązku z tym nie następuje pośredniczono przez jony Ca³¹ wrażanie czynników krzepnięcia do błon fosfolipidowych. Konse-kw encją są ciężkie zaburzenia krzepnięcia. Antagoniści witaminy V r pochodne kumaryny (dikumarol lub warfaryna) są używane terapeutycznie w celu hamowania krzepnięcia. Ale znajdują także zastosowanie jako rodentycydy przy zwalczaniu szczurów i myszy. Spożycie tych substancji prowadzi do zaburzeń krzepnięcia. a w przypadkach ostrych lub po spożyciu bardzo dużych dawek, do wykrwawienia (tab. 10.10).

Iłybna 10.6. Aktywacja procesu krzepnięcia osoczowego. Nienaruszony -eerenek uniemożliwia zapoczątkowanie procesu (A), natomiast po jego szkodzeniu wiązanie osoczowego czynnika Vlla z położonym podśród-oo-owo czynnikiem III aktywuje kaskadę krzepnięcia (B). Na skutek in-*s^a*.qi pomiędzy czynnikiem III a czynnikiem Vlla dochodzi do aktywacji czynników X i II, a ostatecznie do wytworzenia fibryny

187