img157

242

bez trwogi magiczną granicę pomiędzy światem żywych i umarłych. Gdy Sigurd zdjął śpiącemu hełm z głowy „zauważył, że była to kobieta”. Rozciął jej swym czarodziejskim mieczem kolczugę od szyi do pasa i na ramionach. „Potem zdjął z niej kolczugę, a ona się zbudziła, usiadła, spojrzała na Sigurda” i spytała, kim jest. Jej sen miał wszelkie cechy snu wiecznego. Jak sama stwierdziła (Sdf. 2):

Odyn to sprawił, że nie miałam mocy Nad runami snu.

Była to Walkiria, jej imię Sigdryfa oznacza „przynosząca zwycięstwo”. Sen, w którym była pogrążona, był karą za nieposłuszeństwo wobec Odyna. Ten obiecał zwycięstwo i wygraną bitwę staremu królowi Hialm-Gunnarowi, znakomitemu wodzowi. Jego przeciwnik był młody

.....zwał się Agnar, brat Audy

nikt go nie chciał wspierać.

„Sigdryfa zabiła Hialm-Gunnara w bitwie. A Odyn ukłuł ją za to cierniem snu (svefnpomi) i orzekł, że nigdy już nie odniesie zwycięstwa w bitwie i rzekł, że będzie musiała wyjść za mąż”. Oznaczało to utratę statusu Walkirii. Ale Sigdryfa pozostała harda i odparła Odynowi, że złożyła śluby, iż nigdy nie wyjdzie za mąż za człowieka, który odczuwałby lęk. To samo mówi w ziemskim świecie odpowiadająca jej tam Brunhilda.

Ale oto pojawił się Sigurd i zbudził swoją Walkirię, przekraczając magiczne ogrodzenie zaświatów. Dał w ten sposób dowód, że to on właśnie jest człowiekiem pozbawionym lęku, herosem na którego czekała. Na początek został nagrodzony wtajemniczeniem w sztukę run, a na koniec tym, co Walkirię przynoszą zawsze swym podopiecznym, a mianowicie śmiercią. W tym przypadku jest to śmieć wyjątkowo tragiczna, powoduje ją bowiem tożsama z Sigdryfą Brunhilda. Gdy odkrywa, że to Sigurd zdobył jej rękę pod postacią Gunnara, co oznaczało, że to nie jej mąż jest wymarzonym przez nią, nie znającym lęku bohaterem, którego przyrzekła poślubić, uknuła intrygę, która zakończyła się zamordowaniem Sigurda leżącego bez broni w łożu małżeńskim i samobójstwem Brunhildy (M.I. Steblin-Kamienski 1982, 88-89).

Walkirię wiązały się jednak nie tylko z bohaterami. We wstępie prozą do Pieśni o Wolundzie jej bohater i jego bracia, Slagfinn i Egil, napotykają wczesnym rankiem na zarośniętym trzciną brzegu wody trzy dziewice, zajęte przędzeniem lnu¹. Z pieśni (Vkv. 1) dowiadujemy się, że:

Dziewice z południa ciemnym borem leciały,

Młode, wszystkowiedzące, losem kierujące,

Te na jeziora brzegu, odpocząć usiadły,

Dziewczyny z południa, i drogi len przędły.

Według poprzedzającej tę strofę prozy „leżały koło nich łabędzie szaty; były to Walkirię. Dwie z nich były córkami króla Hlodwera, Hladgunn Svanvita i Hervor Alvita („wszystkowiedząca”), trzecia zaś, Olruna („wiedza świętych run”), była córką Kiara z Wallandii (por. L. Motz, 1980, 168-182). Bogowie wzięli je ze sobą do domu. „Egil dostał Olrunę, Slagfinn - Svanvitę, a Wolund -Alvitę. Żyli ze sobą przez siedem zim, potem poleciały, by być obecne podczas bitew, i nie wróciły”. Z jednej z kolejnych strof (Sdf. 3) wynika jednak, że odleciały dopiero po dziewięciu latach:

Siedem potem zim tam siedziały,

Ośmej bardzo się nudziły,

Dziewiątej odejść musiały,

Dziewice tęskniły do ciemnego boru,

Młode wszystkowiedzące, losem kierujące.

Gdy ich mężowie nie zastali Walkirii, Egil pobiegł na nartach szukać Olru-ny, Slagfinn poszedł szukać Svanvity, Wolund natomiast pozostał w domu. Walkirię, które wcześniej widzieliśmy jak konno przebiegają przez powietrze i wody dysponują tutaj właściwą skądinąd dla Frigg i Freji zdolnością przybierania ptasiej postaci, w przypadku bogiń są to szaty sokoła, Walkirię natomiast przybierają łabędzią postać wyobrażoną w postaci szaty z piór, do której nawiązuje imię „łabędziobiałej” Svanvity i opis Olruny, „pięknego dziewczęcia o białej piersi” (Vkv. 2).

Motyw przędzenia lnu pokazuje, że Walkirię, podobnie jak Nomy, były prządkami przeznaczenia, nietrudno zresztą zauważyć, że kompetencje Dis, Nom i Walkirii w dużym stopniu się pokrywają. W zachowanej w Sadze o Njalu „Pieśni Dorruda” (Darradarljod) Walkirię, tkając magiczną tkaninę wpływają na przebieg bitwy pod Clontarf stoczonej w Irlandii w Wielki Piątek 1014 roku². Pochodząca z XI wieku pieśń powstała pod jej świeżym wrażeniem. Irowie zadali wówczas Normanom wielką klęskę, choć zginął ich król Brian. Zginęli tam również wodzowie Wikingów: król Dublina Sigtrygg i jarl Orkadów Sy-gurd. W Sadze o Njalu czytamy: „W Wielki Piątek zdarzyło się w Katanes [północna Szkocja], że pewien człowiek, imieniem Dorrudr wyszedł na zewnątrz (z domu). Zobaczył, jak dwunastu jeźdźców przybyło do domu prac niewieścich

1

Ulokowanie epizodu na brzegu wody może mieć mitologiczny wymiar momentu początkowego, w micie antropogonii lokowanego właśnie na brzegu (patrz wyżej, s. 39), może też jednak wskazywać po prostu, że dziewice lnu nie przędły, ale go dopiero w wodzie międliły.

2

Wątek ten badałem w mojej pracy o wyroczniach skandynawskich: L.P. Słupecki, 1998, 181-185; tam źródła i literatura.