IMG
70

2)    tlenowe topniki fluorytowe, na przykład CaF,-Ca0-Al₂0₃, CaF₂-Ca0-Si0₂, CaF,-CaO-Al₂0₃-Si0₂ i CaF₂-CaO-MgO- A1₂0₃,

3)    topniki tlenowe: Mn-SiO,, FeO-MnO-Si0₂ CaO-TiO,- SiO,.

Przyjmując jako kryterium metodę produkcji, możemy wyróżnić:

-    topniki topione (oznaczenie topnika F według PN-EN 760:1996), wytwarzane przez stopienie poszczególnych składników (przeważnie pochodzenia mineralnego) w piecach łukowych lub płomieniowych, a następnie granulowane metodą na sucho lub mokro,

-    topniki aglomerowane (oznaczenie A), wytwarzane ze zmielonych do postaci mączki surowców, przeważnie mineralnych, i dodatków takich jak krzemiany potasu i sodu, następnie za pomocą składnika wiążącego aglomerowanych i spiekanych,

-    topniki mieszane (oznaczenie M), wytwarzane przez zmieszanie co najmniej dwóch rodzajów topników.

Topniki topione nie zawierają części metalowych, natomiast aglomerowane mogą zawierać dodatki metaliczne jako składniki odtleniające lub stopowe. W topnikach aglomerowanych oprócz tlenków występują również węglany (zwłaszcza wapniowców) oraz substancje organiczne, na przykład szczawiany potasowców i wapniowców. Substancje te w czasie spawania ulegają dysocjacji i w żużlach występują jako tlenki. Stosując topniki aglomerowane, uzyskujemy wyższą udarność spoin, zwłaszcza w ujemnych temperaturach (ciekły metal jest łatwiej odtleniany). Wadami tych topników jest niemożność ich stosowania do spawania dużymi prądami, wrażliwość na wilgoć, co powoduje konieczność suszenia.

W przeważającej części w topnikach występują połączenia tlenowe. Ze związków beztlenowych najczęściej występuje fluorek wapnia CaF,. Beztlenowe topniki nie zawierają tlenu i są używane do spawania stopów aluminium i tytanu. Tlenowe topniki fluorytowe, które nieznacznie utleniają, są używane do spawania stali wysokostopowych. Tlenowe topniki, które znacznie utleniają, są często stosowane do spawania stali niskowęglowych i niskostopowych. Jeśli tlenowe topniki zastosuje się do spawania metali reaktywnych, na przykład tytanu, nastąpi znaczne zanieczyszczenie spoiny tlenem, a przez to znaczne pogorszenie jej właściwości plastycznych.

Ważną cechą żużla jest jego wskaźnik zasadowości, który stanowi podstawę do podziału żużli na zasadowe, kwaśne i obojętne.

Zasadowość żużla BI określa się, biorąc pod uwagę stosunek procentowy zawartych w nim składników zasadowych do składników kwaśnych. Indeks zasadowości BI można określić zależnością [6]:

(4.55)

CaO + CaF,+ MgO + BaO + SrO + Na₂Q + K₂Q + Li₂Q + 0,S(MnQ + FeO)

Si0₂+ 0,5(Al₂O.+ TiO,+ Zr0₂)

Głównymi składnikami żużli są więc tlenki i fluorki. Skład żużli jest uzależniony od powinowactwa spawanego metalu do tlenu, temperatury topnienia metalu oraz reakcji metalurgicznych zachodzących między metalem a żużlem.

Jeżeli:

BI < 1,0, żużel jest kwaśny,

1,0 < BI < 1,2, żużel jest obojętny, BI > 1,2, żużel jest zasadowy.

180

Z’