IMG93

84

Dcoiaksia W14/C się / reakcją na przyciąganie grawitacyjne. Owady wykazuj ^{wc mi}'hy ciała ora/ charakterystyczne jego położenie wobec kierunku graw it.icii (ow„J^,'¹‘ wówczas skierowany głów.1 ku górze lub ku dołowi).

Chemouksja stanowi bardzo ważna grupę lakaji. dzięki której owady zbiega,,, atrakcyjnych dla nich związków chemicznych. np pokarmu. lub oddalają się od /w_1+/^ odstraszających (repelentów) Kcakcie owadów na /wią/ki chemiczne ul/ięki scnsiii,^ odbierającym urażenia smakowe lub zapachowe) umożliwiała /lokalizowanie wł*^.,^ rośliny żywicielskiej 1 akceptację jej całości lub tylko niektórych organów jako pok_armJ Reagowanie owadów nn niskie stężenia można zauważyć¹ w tych przypadkach, w którym organy zmysłów są dostosowane do danego zwią/ku chemicznego l zęsciowo to można powiedzieć' o reakcjach smakowych Rzadziej zdarza się. Ze ten sam zwią/ck 1^ niektóre olc|kt eteryczne zawarte w żywicy w stosunku do korników) działają w niskich stężeniach jako atraktanty. w w \ sokich i.iko repelenty Na zasadzie chemoluksji realizuje się pierwszy etap odszukiwania się płci oraz wzajemne odnajdywanie się osobników tych gatunków, które żerują wspólnie, a pokarm jest rozproszony Substancjami informującymi są tu feromony agregacyjnc 1 płciowe wydzielane przez osobniki lej samej lub innej pici

Tigtnotaksja powodowana |est poj. metami kontaktowymi, które powodują u owada stan spoczynku. Tak więc owa. dy prowadzące skryty tryb życia, chroniące się w szczelinach kory, ściółce, zwykle nieruchomieją po wprowadzeniu ich w szczelinę między silnie oświetlonymi płytkami szklanymi. Latająca mucha zaprzestaje ruchów skrzydłami, gdy jej nogi dotykają jakiegoś przedmiotu Skorki pozostają w bezruchu, gdy ich ciało przyciśnie się do dowolnego przedmiotu ttp.

Bodźce działające równocześnie n.i owada mc są jednorodne. Na ogól owady. poszukując i wybierając roślinę /y-wiciclską. odbierają bodźce wizualne, dotykowe, zapachowe 1 smakowe, reagując na nic także łańcuchowymi odruchami. innymi niż przemieszczenie mc w przestrzeni. Do takich odruchów należy np. zgryzanie liści, ich zwijanie itp

Rysunek 3.56

Liść brzozy zwinięty przoz zwijacza czarnego Oepozaua befuta* L (lot. B I Z Schneider)

Ryiunłh 3 57

udowa i tunkc|a ciał* owadOw lotnych 85

Li*ć lopo« wygryziony prjoj do,o*ł« połtuci* rzamlik* topołowca Sap*, jt carcnanaa L (lot B i Z Schnai

«

1

J

\

Wymienione l.ik\)e ora/ odruchy nie zwi.i/anc / przemieszczaniem się owadów iwo r/il instynkty Instynkt |csi to reagowanie skoordynowanymi ruchami (taksjami) na |edcn luh wiele botl/ców Ujawniają się one be/ przyzwyczajeń i do świadczeń: poszczególne gatunki komików /aktad.t|.| /ero    V

w.ska zawsze o tym samym charakterystycznym dla gatunku kształcie. choć .eh nik, tego me uczył; geometria wycięcia heca dokonywana przez zwi.ac/a czarnego, rzemlika u 1, łowca i tn. jest zawsze taka sama. ud irys t Sh, t 57).

Pewne owady, a przede wszystkim społecznie żyjące błonkoskrzydłe, maja czynności nerwowe haru/icj skomplikowane, co s/c/cgólmc wyra/u się społecznym trybem ich /s-c*a. wapólna budową gniazd, opieka nad potomstwem Niektóre poczynania tych owadów trudno jest tłumaczyć instynktem Na przykład dla powiększenia otworu w gmc/d/ic pszczoły gromadzą się i w sposób zorganizowany wykonują tę pracę wspólnie Ekspert mentalnie można je nauczyć pewnego zachowania, np. reakcji na określony kolor, tak tak mrówki można nauczyć zapamiętywania drogi do pokarmu i czasu jego wydawania Świadczy to o występowaniu u niektórych owadow odruchów warunkowych Niektóre owady używają narzędzi. Grzebaezowate z rodzaju wardzanka po zdobyciu pokarmu dla swoich larw zakopują go w piasku, a dla zatarcia śladów ukrycia uhijuja piasek kamykiem trzymanym w żuwaczkach.

Wysoko rozwinięty system nerwowy owadów, instynkty 1 odruchy warunkowe po winny być zawsze uw zględniane przy projektowaniu metod zwalczania gatunków ./kinlli wych 1 protekcji ich wrogów naturalnych W metodach biologicznych ważna test pr/\ ism me tylko znajomoić zachowania się osobników zdrowych, ale 1 chorych luh spaso/ytowa-nych. Skuteczność wykorzystania feromonów 1 innych substancji zapachowych w >shrome lasu zależeć będzie przede wszystkim od poznania mechanizmów integrujących popukacie szkodliwych owadów leśnych

3.5.4. Patologia funkcjonowania układu nerwowego i możliwości wykorzystania jej przejawów w ochronie lasu

Przekazywanie bodźca z jednego neuronu do drogiego odby«a >.ę za płytek, tzw. synapsow. głównie na drodze chemicznej Wydzielane tu M •'sCslochc