IMG90

292

292

Rysunek 8.122

Żerowisko wyrynnika dębowca Plalypug cy, w drewnie dębu (wg Nunberga. 1964)    ^ ^F

miennc chodniki skierowane w dół j _w gdzie się przcpoczwarczają (rys. K.I22). ^ chrzęszczę zimują w żerowisku, a młode » ^ łebkach poczwarkowych (czasem zimuję ' Generacja I-roczna.

□ Rząd: Motyle - Lepidoptera

Jest lo jeden z najliczniejszych i najlepiej poznanych rzędów owadów. Dotychczas opisano ponad 130 tysięcy motyli, z których w Polsce występuje około 3000. Od innych, równic licznych rzędów owadów, jak chrząszcze, błonkoskrzydłe, muchówki, pluskwiaki, motyle różnią się stosunkowo jednolitym planem budowy - małą róż.norodnością kształtów. natomiast ogromnym bogactwem kolorów pochodzących od ubarwienia i struktury łusek pokrywających ciało motyli, a szczególnie dwie pary błoniastych skrzydeł. Jedynie przczicmikowatc - Aegeriidae. mają większą część powierzchni skrzydeł pozbawioną łusek. które ograniczone są do skrajów skrzydeł i grubych żyłek. Narządy gębowe zasadni

czo typu ssącego, a ich główną częścią składową jest ssawka (trąbka), zbudowana z silnie rozwiniętych żuwek zewnętrznych. U wielu gatunków narządy gębowe nie są wykształcone (owady nic pobierają pokarmu), a u przedstawicieli rodziny Micropterygidae wy stępują prymitywne narządy typu gryzącego.

Ważną rolę w systematyce motyli odgrywa użytkowanie skrzydeł i budowa czuł-ków. które mogą być różnych typów. Skrzydła motyli w czasie spoczynku owada ^ą składane albo poziomo, daszkowato nakrywając ciało - przeważnie jest wówczas widoczna góma strona pierwszej pary skrzydeł. albo pionowo nad ciałem motyla - widoczna jest wówczas ich dolna strona i to głównie skrzydeł II pary (rys. 8.123 i 8.124). Niekiedy, jak u wielu miernikowców, skrzydła w stanic spoczynku są całkowicie rozpostarte (rys 8.125) Pierwsza para

Rysunek 8.123

Das/kowate ułożeń* skrzydeł u narożnicy zbroił,, Plialera bucapM* L (tał & Kawlski)

skrzydeł jest mocniejsza, druga para. mniej zcsklc-rolyzowana. składa się mniej lub bardziej wachla-rzykowalo pod pierwszą parą. W czasie lołu ważną rolę odgrywa złączenie pierwszej pary skrzydeł z drugą. U bardziej prymitywnych motyli skrzydła są złączone za pomocą tzw. jarzemka (jugumj. u pozostałych za pomocą wyspecjalizowanej szczecinki (retinaeulum; rys. 8.126). Ten ważny szczegół budowy pozwala na wyróżnianie dwóch wielkich podrzędów motyli: jarzcmlcowców - Jugatae i wę-dzidcłkowców - Frenatae.

Rysunek 8.124

Pionowe (grzbietowe) ułożenie skrzydeł u niesłi gowca Apona crataeg, L. (lot. B. i Z. Schną,der)

Larwy motyli, czyli gąsienice, obok dość urozmaiconego ubarwienia i różnego stopnia owłosienia. wyróżniają się nogami odwłokowymi na III-VI segmencie, a także na segmencie końcowym - IX. Łącznic z. 3 parami nóg odwłokowych gąsienice motyli mają przeważnie 8 par odnóży, a jedynie miernikowce mają ich 5 par. Rzadko liczba odnóży jest większa niż 8 lub gąsienice są beznogie (por. sir. 152). Poczwarka typu zamkniętego niekiedy umieszczona w oprzędzic.

□ Podrząd: Jarzemkowce - Jugatae

Należą tu motyle różnej wielkości, choć przeważają formy małe. Cechą charakterystyczną jest występowanie jarzemka (jugum). Narządy gębowe dość prymitywne, gdyż obok ssawki. znacznie zresztą krótszej niż u motyli większych, zachowane zostały elementy narządów gębowych gryzącysli Gąsienice mają nierzadko nogi odwłokowe na wszystkich segmentach, lecz u gatunków minujących tkanki roślinne nogi są zredukowane Na cc tu rodziny skrzydliniakowalc - Mtcropterygu >“ ■ plątaczkowatc - EriocraniitUie. niesobkowaic pialidat grupują gatunki bez znaczenia gosf" " czego w leśnictwie.