IMGx81

ROZDZIAŁ I

Postawa

Terminy „postawa" i „osobowość" są we współczesnej psychologii terminami wieloznacznymi. Równocześnie nie sposób sobie wyobrazić jakiegokolwiek działu nauk psychologicznych bez używania tych terminów. Są to pojęcia szczególnie nośne w psychologii. Nie wiadomo, które z tych pojęć nastręcza więcej trudności. Pojęcia te weszły również do języka potocznego. Byłoby pracą wręcz syzyfową, gdybyśmy próbowali do końca rozpracować wymienione terminy w świetle wielorakich, nierzadko zwalczających się szkół psychologicznych. Pozostaje faktem, że pojęcia te mają ogromne znaczenie w psychologii. Znać czyjąś postawą, czyjś model zachowania (osobowość) znaczy mieć sporo wiedzy o drugim człowieku. Ostatecznie każdy pragnie w miarę obiektywnie poznać siebie i drugiego człowieka.

Nie jest naszym zadaniem definitywne rozpracowanie terminu „postawa" w naukach psychologicznych. Trzeba nam jednak terminy te przybliżyć, aby mogły one stać się operatywne w naszych badaniach.

Zdaniem G. W. Allporta po raz pierwszy spotykamy się z terminem postawa (Haltung) w systemie filozoficznym H. Spencera¹, który przez postawę rozumiał określony stan, gotowość psychiczną do słuchania, do nabywania wiedzy. Wydaje się jednak, że postawa jest czymś bardziej złożonym, czymś więcej niż gotowością słuchania i uczenia się. Termin „postawa" jest nadrzędny do pojęcia „stan", „nastawienie". Chociaż w każdej postawie mamy do czynienia z określonym nastawieniem, to jednak nie każde nastawienie jest postawą. Nadto w psychologii postawa nie odnosi się tylko do świata zewnętrznego, to znaczy nie jest ona tylko wyrazem relacji do tego, co człowieka otacza. Czło-

13

1

Por. AttitudeSs w: A Handhook of Social Psychology. Ed. C. Murichson. Worcester 1935, s. 398. G. W. Allport zestawił 30 koncepcji rozumienia postawy, por. tamże, s. 798. H. Spencer (1820-1903) z wykształcenia inżynier. Naczelne pojęcia jego systemu filozoficznego to: ewolucja, rewolucja, naturalizm, monizm, zaś w etyce - hedonizm. Etyka w jego wydaniu jest skrajnie natur alistyczna. Normy moralne mają wartość względną, tymczasową, sytuacyjną. Por. W. Tatarkiewicz. Historia filozofii, t. III, Warszawa 1989, s. 72-80.