K �jna DIALEKTY POLSKIE78914

112

nieraz podobne błędy w zakresie liiperpoprawnego mazurzenia, nie rozumiejąc, że procesowi zastępowania przez z s uległy pierwotne i $, a nie i (5) f. Takie fałszowanie stanu gwarowego zdarzało się już w Perygry-nacji Maćkowej z r. 1612, gdzie autor każe wymawiać bzue-h, dobze, sec, w Krakowiakach i Góralach W. Bogusławskiego (Tasz II 249), a także później i do ostatnich czasów przy mniej poradnym i starannym stylizowaniu utworów gwarą. Zdawał sobie doskonale z tego sprawę H. Sienkiewicz, który posyłając do druku Sabałową bajkę zaznaczył w liście do wydawcy (Roberta Wolfa, red. Kuriera Codziennego): „Tam gdzie piszę rz proszę nie zastępować tego mazurzeniem przez z, bo tak wymawiają ci tylko, co nie mają pojęcia o chłopskiej mowie”, por. W. Wnuk. Ku Tatrom, Warszawa 1970, s. 25.

Zaniechanie wibracji języka przy realizacji fonemu [r] spowodowało zidentyfikowanie się jego wariantów z wariantem [ź]. Upowszechnienie tego faktu było równoznaczne ze zniknięciem fonemu [r] i ustaleniem się na jego miejscu [ż], np. morę : może (to)    moh : -wole moSe 'morze’ =

może 'może’. Pozbawione swego drżącego szczelinowego oponenta drżące zwarto-otwarte r weszło z powrotem do grupy sonantów, przez co: a) w gwarach nie mazurzących system:

/ / i * S Z

v v i z i f t    f>    p    6 c    (    k r

<1    h    b    5 3    5    9

• ń n iń vi

l l

j

zmienił się na:

ff    ś s    $    x

v    v    ź z    i

t    p    p    ć C    #    k

d    b    b    5 3    3    9

ń n m m

l l

r

j

b) natomiast w gwarach mazurzących przejście dźwięcznego wariantu f i, a bezdźwięcznego f # doprowadziło do ustalenia się obcego dotąd temu systemowi fonemu [ż] realizowanego przez dwa, nigdy nie występujące w tym samym otoczeniu fonetycznym, warianty kombinatoryczne (Truh 47): bezdźwięczny ■$, który może występować tylko po bezdźwięcznej, przed bezdźwięczną i w wygłosie, oraz dźwięczny ź, który w tych pozycjach nie może występować: