K �jna DIALEKTY POLSKIE78956

154

■warg nie mógł podtrzymać różnicy między tymi samogłoskami, wobec czego i y i. Na pozostałych terenach samogłoski i, y stały się pozycyjnymi wariantami fonemu [i] w tym sensie, że po miękkich i w nagłosie fonem ten był realizowany przez głoskę 7, natomiast wewnątrz i na ko licu wyrazu fonem [i] był realizowany przez głoskę y. Samogłoska 7, która w okresie lecbiekim zmiękczyła całkowicie poprzedzające je spółgłoski, utrzymała się w pozycjach niezależnych bez zmian zarówno na miejscu długich jak i krótkich. Jedynie w dialekcie kaszubskim (26A) iloczasowe zróżnicowanie dawnego fonemu [i] zostało zastąpione w XVII wieku przez dwa odrębne fonemy dzięki rozszerzeniu po przedniojęzykowych stwardniałych wariantów $$l w tylne nie zaokrąglone e: Sit Seda — jak ni a : sena, ceyo, les, lesa, zBma 'zima’, lepa (po palatalnych Sie, ńiva, <fipjec). W pozostałych dialektach kontynuanty dłużej i krócej realizowanego fonemu [i] przestały po defonologizacji iloczasu różnić się od siebie (*& -**)•

Poza Kaszubszczyzna, gdzie zapanowały wyżej przedstawione kontynuanty i. i Mazowszem, gdzie ustaliły i utrzymują się 'i 7 $ i oraz i <Ly\y (zob. 25A), zapanowała ściśle przestrzegana strukturalna zasada realizowania fonemu [i] po miękkiej przez wariant 7, zaś po twardej przez wariant y.

Utrzymywanie fonetycznej różnicy między 7 oraz y na terenach wielkopolskich i częściowo przynajmniej małopolskich było możliwo dzięki temu. że udział warg pozostał tu cechą fonologiczną i pomagał zaznaczać różnicę między tymi dwiema samogłoskami przednimi. Wytworzona na skutek tego strukturalna zasada występowania i tylko po palatałnej, a y tylko po twardej spowodowała, że kiedy na początku XVI wieku (St GS) doszło do stwardnienia i' £' c j^- f e' 5', w gwarach wielkopolskich, a przeważnie także małopolskich i śląskich (25B) i zostało zastąpione przez wariant pozycyjny y: S’iti - - śyć, S'Ui X Syć, £'in X fyn, pi'i X psy, ofcy, •erosy. Tak powstałe y (-£Li po stwardniałych) przeszło wraz z pierwotnym y w yi na terenie zachodniej Wielkopolski w zasięgu 26C = 25C.

Kie na całym jednak obszarze formowania się dialektu małopolskiego i śląskiego przechodzenie i po stwardniałych spółgłoskach w y zostało przeprowadzone lub było przeprowadzane konsekwentnie. Utrzymało się do dziś i: a) po stwardniałych u§i, olśina, ćeHć. zboSi, Sito, Sisly, Sitaó na zachodnim skrawku gwar cieszyńskich po wsi Petrvald, Horni Sucha. Albrechtice. Stanislavice (Kell I 48) i w sąsiednim Jabłonkowskiem, gdzie 6' jj ś X* ^ (zob. 5C); b) na szeroko pojętym Podhalu od gór (Chochołów, Witów, Zakopane) oraz Popradu (Słowiańska Wieś, Kołaczków, Nowa Lubowla) po okolice Nowego Targn (Łopuszna, Czarny Dunajec, Odrowąż), Rabki (Ciszówka, Spytkowice) aż prawie po Myślenice (Lubień, Pcim, Stróża, Trzebunia), zob. Muł mapa: siba, zito, cisty, łńenji, syci., jad,