K jna DIALEKTY POLSKIE78970

K jna DIALEKTY POLSKIE78970



168

§ 50. Przesuniecie ku przodowi a przed tautosylabicznym j w zakończeniu form rożka znika (-ni. ^ -ei)

Na terenach pozamazowieekich, które nie wymieniały a na e z tego powodu, że zaokrąglone tylne a znacznie różniło się tu od spłaszczonego przedniego e, tylko w pewnych wyjątkowo sprzyjających warunkach a przechodziło w a i następnie mieszało się z e względnie było zastępowane przez tę samogłoskę. Dokonał się ten proces i utrwalił zwłaszcza w artykulaeyjnie osłabionym i mniej przez to starannie wymawianym wygłosie rozkaźnikowych form kończących się na -aj, które w dialektach kaszubskim, wielkopolskim, śląskim i częściowo małopolskim wymieniły -a> na -ei: staćej, douvei, kret, 6ijtej, suuyei, Sekej, a następnie tak uformowaną postać tematu upowszechniły w formach liczby mnogiej: staweima, staćejće, donechna, domeiće, ziijejte, ńe poiyćeiće, śpyrejće, łfymeiće, ćyteita. Formy rozkaźników z tego typu wymianą aj ^ ej utrzymują się w gwarach zachodnich po linię Gdańsk — Kościerzyna — Toruń — Włocławek — Łowicz — Piotrków — Częstochowa — Będzin — Biała oraz we wschodniej Małopołsce po Tarnów — Łańcut — Sanok — N. Sącz (zob. 32A). W przeszłości wymiana tego ty])u musiała obejmować całą Mało-polskę, na co wskazuje fakt utrzymywania w gwarach po Płock, Badom, Sandomierz i Nisko (32B, zob. Dej 22) tej samej wymiany w rozkaźni-kaeh wyrazu dać: dej, deimy. dejće, dejta, obok wtórnych tu cekaj, zbijane, ztmaiće (por. Dej 23).

Powodem zbliżenia' artykulacji a do e i upowszechnienia się -ei, -cifie na terenach pożarnazowieekich było niewątpliwie następstwo tautosyla-bieznego i, wymawianego z silnym podniesieniem środka języka. Jeśli w dodatku -aj występowało po miękkiej, np. zvi.jaj, bujajće, staóajće, potrzebne do wymówienia a obniżenie środka języka staje się między tak wysoko artykułowanymi głoskami trudno osiągalne, zwłaszcza w osłabionym artylculacyjnie wygłosie. Powstałe w ten sposób i zmorfologizowane -ei na miejscu -aj utrzymuje się w formach rozkaźnika znacznie konsekwentniej niż w takich pozycjach, jak fiiśei, fćorej, tutei, zob. MAGP 583.

Przesunięciu ternu niewątpliwie sprzyjał fakt, że na omawianych terenach główną cechą formującą klasy fonemów w zakresie barwy tonu było zaokrąglenie/spłaszczenie warg przy redundantnym charakterze położenia języka. Zmiany więc w zakresie fonologieznie obojętnego cofnięcia/ /wysunięcia języka pod wpływem sąsiedztwa były tu zjawiskiem bardziej możliwym, niż np. na Mazowszu, i nie jedynym, jak o tym świadczy cofnięcie artykulacji przed tautosylabicznym u w grupie el ^ ol, zob. § 56, i być może także dysymilatywne przesunięcie ku przodowi artykulacji “o, zob. § 58.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
K ?jna DIALEKTY POLSKIEz862 B AMapa 32. Przesunięcie ku przodowi a przed tautosylabicznym / Przesuni
K ?jna DIALEKTY POLSKIE78971 169 § 51. Przesunięcie ku przodowi i zwężenie artykulacji dX (= a przed
K ?jna DIALEKTY POLSKIEz880 Mapa 50. Zastępowanie neutrów na -ę,-ęca przez rzeczowniki męskie z przy
K ?jna DIALEKTY POLSKIE740 50 Mapa III. Dialektalne różnicowanie się prasłowiańskiego obszaru języko
K ?jna DIALEKTY POLSKIE742 52 Przesunięcie dużej masy Słowian przez Karpaty i kraje naddunaj-skie na
K ?jna DIALEKTY POLSKIE736 46 znacznymi odległościami izolacja poszczególnych ugrupowań ludności ora
K ?jna DIALEKTY POLSKIEz819 58B. Na części tego obszaru (w zasięga 34D) ustalenie się końcówki -ego
K ?jna DIALEKTY POLSKIE1 (508.1r-08ł Redaktor Wydawniotwa ANNA KOSMUL5KA Redaktor techniczny LIDIA S
K ?jna DIALEKTY POLSKIE2 SPIS TREŚCI Wstęp ............................. I. Podstawowe pojęcia i ter
K ?jna DIALEKTY POLSKIE3 § 24.    Upodobnianie n do k na granicy dwu morfemów (m.
K ?jna DIALEKTY POLSKIE4 / § 66. Rezonans nosowy i kontynuanty etptd. -ą w wygłosie.....196 jj 67. R
K ?jna DIALEKTY POLSKIE5 §100. Zanik kategorii rodzaju męskoosobowego (m. 70)    ....
K ?jna DIALEKTY POLSKIE710 III. ISTOTA JĘZYKA I PROCESY FORMOWANIA SIĘ CZĘŚCIOWO ODRĘBNYCH JEGO TT R
K ?jna DIALEKTY POLSKIE711 siejszyeh. Młodogramatyey uważali ogólne normy języka za fikcję, twierdzą
K ?jna DIALEKTY POLSKIE712 jącyeh reguł, przepisów (choć niekoniecznie pisanych), którym musi się po
K ?jna DIALEKTY POLSKIE713 23 językowych. Mimo znacznego wysiłku, aby wiernie i dokładnie odtwarzać
K ?jna DIALEKTY POLSKIE714 24 Także intensyfikacja i terenowe rozprzestrzenienie zmian językowych mo
K ?jna DIALEKTY POLSKIE715 litego języka. Warunki i procesy formowania się języka ogólnonarodo-w[ośc
K ?jna DIALEKTY POLSKIE717 IV. IKDOEUEOPE.JSKIE CECHY DIALEKTALYE Dialekty i języki słowiańskie Arra

więcej podobnych podstron