klimasz6

r

sio

rym nie odbywały sl*j większo ruchy tektoniczne. Toteż powierzch nanla rozwijających się az do obecnych c z a .16 w, i to w n» rado dzi&lojszogo |>oz(omu morza, Jest bardzo inaio. 7.a takie uchodzą T -9 , powierzchnie południowo-wschodniej Fcnnoskandli, póhiocno.wnohorf* Kanady, wschodnia Syberia i Nizina Rosyjska. Rozwojowi powl.**⁰^ zrównania nie sprzyjały ruchy skorupy ziemskiej oraz eus/tl no wahania poziomu morza w okresie czwartorzędowym. Natomla.it hT' dzo rozległe są powierzchnio zrównania utworzone w dawnie Ja* 'i okresach geologicznych, w okresach tektonicznego spokoju. Takie powl chnie powstawały w okresie przedknmbryjsklm (np. po orogenezie V sklej), pcrmokarboóskim (po orogenezie hercyńskiej) oraz w okresie t !* Ciorzędowym. Starsze powierzchnie zrównania zostały przykryte osada lodowymi i morskimi, spo<I których aq wypreparowywane. Takie odnrm. rownne all>o ekshumowane powierzchnie zrównania |>odtriasowc, podgó/ nokredowe itp znajdujn się w Masywie Centralnym, Wogczach, Szwarz* wnldzie, Lesio Turyń.skim, na Górnym Śląsku, w Górach Świętokrzyski Powierzchnie trzeciorzędowe zostały przowa/nlo rozczłonkowane doliruml rzecznymi, a więc sz| odmłodzone.

Powierzchnie zrównania odpreparow a n e spod pokrywy niłoi. szych skał osadowych noszq nazwę kopalnych powierzchni' zrównania, a proces odprcpnrowywanlu i odsłaniania tych powierzch: ni okrc.-tlany Jest Joko rewelacja. Fragmenty kopalnych powierzchni zrównania, utworzone w okresie przedkambryjskim, a zwłaszcza pcrrmklni włączano sq do obecnej rzeźby gór (np. w Wogczach, Szwarzwaldzlc, Gó-rncłi Świętokrzyskich). Znajdują się one w różnym (włożeniu i na różnych wysokościach w obrębie gór cokołowych (Grumfr/cbirye), przewal nie krystalicznych, z których została zdarta pokrywa skał osadowych.: *

Z ckresu trzeciorzędowe g o pochodź/) powierzchnie zrównani* założono w paloogcnle. w młócenie oraz w pliocenlo (I>. Borisowie* 197JJ Powierzchnia palcogcóska (ooceóska) została d i k t y o g e n i c z n i c formowana, gdyż jej fragmenty znajdowane aq no różnych wysokości W Górach Świętokrzyskich fragmenty tej powierzchni znajdują się rui wył] .sokości 360—401) m. w Niecce NldziuóskieJ na wysokości ok. 300 rn, w ręblc Wyżyny Słqsko-Krakowskło) 380- 450 in, na Przedgórzu Sudecki 330- 400 m. w Sudetach «xl 800 m do 1450 mi (Karkonor.zu), w Rudawad 900    1050 m Ryła ona nierównomiernie podnoszona i rozcinana — odi

dzann w okresach plrenejskicj, saw.sk te), styryjskiej, attyckioj i fazy górotwórczej. Małe zaburzenia wykazuje powierzchnia pli<

Liczne JoJ fragmenty znajdowano xq dookoła Atlantyku na podobnej wy«; sokoścl 180—200 m (F. Rucllnn 1950).    :*

Dawno powierzchnio zrównania można rekonstruo w a ó na podr* stawie podobne) wysokości grzbietów, garbów, działów i spłaszczeń dotyki, wych w obszarach o zróżnicowanej budowle geologicznej (ryc. 355). To kry/,, torium hlpsomctryczne zawodzi. Jeśli powierzchnia zrównania w czasie podnoszenia tektonicznie zdeformowano. Pewniejsze krytorwj paralelizacji fragmentów zrównnó stanowią pokrywy o określonym char*

j_uli wirku. Mogą to być pokrywy osadów rzecznych (żwiry zuhoża-xaki kwarcowe* /. wżerami wietrzenia chemicznego, piaski kwarcowy kwarcowe), morskich (z fauną), collcznych (pyły wulkaniczne), y wulkaniczne o znanym wirku (Sudety, Przedgórze Sudetów) oraz j-vy wietrzeniowe i zjawiska związane z wietrzeniem (trzeciorzędowo ¹ itterylowe, kaolinowe, term rosm. rezydualne nagromadzenia krze

£> 1'rAwldiow)- | nieprawidłowy sposób wiązania frafinirntów powierzchni {{fula wit J. Geberta (IMS)

^czertów, kwarcu; |>okiywy o określonym udziale minerałów ilastych: hitu, illitu, inontmorylonitu, atapulgitu, gipsltu; skorupy krzemion-_Pt wapienne, trawertynowi*, latcrytowc; strefy odwapnienia I odkrze-Jcowanla — desylifikacji łlp.).

) charakterze powierzchni zrównania wnosimy na Uwić jej stosunku do budowy geologicznej i na tej podstawlo rozróż-iy powierzchnie zrównania zgodno z ułożeniem warstw oraz powierz-e niezgodne, ścinające warstwy o różnym wieku i odporności > genezie takiej powierzchni wnosimy nn podstawie jej cech moralnych oraz pochodzenia l charakteru osadów, znajdowanych na ocali JcJ fragmentach (osady rzeczne, morskie, eolicznc).

/lok powierzchni zrównaniu oznaczamy nn podstawie: a) iku osadów morskich i lądowych, spoczywających nn jej frag-och (ryc. 350), gdy zawierają oznaczał no szczątki roślinne lub zwlc-f,b) stosunku powierzchni zrównania do utworów ftych powierzchnia Jest młodsza od najmłodszych ściętych utwo-c) w i e k u pokryw wietrzeniowych i gleb kopalnych, d) feaoścl wieku dolin wciętych w powicrzcłinię zrównania, icle na podstnwiu e) a n a I i z y osadów wyniesionych a ob-i zrównanego n złożonych w przyległym busenie sedymentacyjnym; to jnetoda korcln «• j i geolog! C z. n «• j (W. Penck 1934). War-twlrów infonnują o fazach erozji w obrębie reliefu wysokiego — lego, warstwy mułów i iłów z fauną o fazach zinywu w ohręhic relic-•4lego, równinnego oraz o icłi wieku. Ta metoda okazuje się zawodna sicniu do obszarów kształtowanych w warunkach klimatu gorącc-gotnego. Nawet rzekł górskie wynoszą tam materia) bardzo drobny, enlo powierzchni zrównania nie budzi wątpliwości, ale Ich pocho-n zwłaszcza przebieg jMiwstawanln, nie zostały do dziś wyjaśnione, wprawdzie szereg prób I teorii, zmierzających do wyjaśnienia sj>o-wstawania zrównoń, ale zaciążyło nn nich czysto dedukcyjne roz-■nle tego rozwoju bez analizowania konkretnych faktów i procesów.