logika8

II. P. Grice    r

że tak właśnie jest. Ogólny schemat wydobywania impli-kowań konwersacyjnych można opisać jak następuje: „Powiedział, że p; nie ma powodu przypuszczać, że nie prze? strzegą maksym, a CO' najmniej samej ZK; nie uczyniłby tego, gdyby nie sądził, że q; wie (i wie, że ja wiem, że on wie), że potrafię uświadomić sobie, iż założenie, że on są_T dzi, że q, jest potrzebne;' nie zrobił niczego, by zapobiec memu pomyśleniu, że q; zatem chce, abym sądził, że q, a co najmniej nie ma nic przeciwko temu, bym tak sądził; przeto implikował, że q”.

Przedstawię teraz kilka przykładów, które chcę podzielić na trzy grupy.    ‘    . *

Grupa A: Przykłady, w których żadna maksyma nie jest naruszona, a co najmniej nic nie wskazuje wyraźnie na naruszenie którejś z maksym. . -

(1)    A stoi obok unieruchomionego samochodu; podchodzi do niego B i ma miejsce następująca wymiana słów:

A: Nie mam benzyny.

B: Tu za rogiem jest garaż.

(Glosa: B naruszyłby maksymę: „Niech to, co mówisz, będzie relewantne”, gdyby nie sądził ani nie uważał za możliwe, że garaż jest otwarty i że ma benzynę na sprzedaż; zatem implikował, że garaż jest, a co najmniej może być otwarty, i tak dalej),    ■

W przykładzie tym, w przeciwieństwie do uwagi: „Nie trafił dotąd do więzienia⁵*, związek pomiędzy wypowiedzią B i wypowiedzią A jest tak oczywisty, że nawet jeśli supermaksymę Sposobu: „Wyrażaj się przejrzyście”, zinterpretujemy jako odnoszącą się nie tylko do tego, co się mówi, lecz i do związku między sąsiadującymi wypowiedziami, nie ma podstaw, by uważać tę supermaksymę za naruszoną. Przykład następny jest bodaj mniej jasny pod tym względem.

(2)    A: Chyba Smith nie ma dziewczyny ostatnimi czasy.

B: Ostatnio często bywał w Nowym Jorku.

Logika a konwersacja

B implikuje, że Smith ma lub może mieć dziewczynę w Nowym Jorku. Glosa brzmiałaby analogicznie jak ta, którą opatrzony jest przykład poprzedni. W obu tych przykładach mówiący implikuje coś, co musi się przyjąć, o ile zakłada się, że respektuje on maksymę Stosunku.

Grupa B: Przykład, w którym pewna maksyma zostaje naruszona, lecz naruszenie jej trzeba tłumaczyć konfliktem z inną maksymą. A i B planują szlak swych wakacyjnych wędrówek po Francji. Obaj wiedzą, że A pragnie spotkać się ze swym przyjacielem C, o ile nie spowoduje to nadmiernego przedłużenia podróży.

A: Gdzie C mieszka?

B: Gdzieś na południu Francji.

(Glosa: Nie ma powodu przypuszczać, że B występuje przeciwko ZK; jego odpowiedź jest, jak mu dobrze wiadomo, mniej informująca, niż być powinna z uwagi na potrzeby A; to naruszenie pierwszej maksymy Ilości można tłumaczyć tylko przypuszczeniem, iż B jest świadom, że odpowiadając bardziej informując© musiałby naruszyć maksymę Jakości: „Nie mów tego, do stwierdzenia czego nie masz dostatecznych podstaw”; tak więc B implikuje, że nie wie, w jakim mieście mieszka C).

Grupa C: Przykłady, w których wykroczenie przeciw pewnej maksymie zostaje wykorzystane dla ustalenia implikowań konwersacyjnych związanych' z charakterem wypowiedzi, W przykładach tych, mimo naruszenia pewnej maksymy na poziomie tego, co się mówi, odbiorca wypowiedzi ma prawo założyć, że maksyma ta, a co najmniej Zasada Kooperacji jako całość, jest respektowana na poziomie tego, co implikowane.

(la) (Wykroczenie przeciwko maksymie Ilości): A pisze list polecający dla swego ucznia, który ubiega się o pracę w dziedzinie filozofii, i list ten brzmi, jak następuje: „Szanowny Panie, Pan X znakomicie włada angielskim i re-

105