Nagietek lekarski

na działce

Nagietek lekarski

To bardzo dobrze znana roślina ozdobna i zielarska

o szerokim zastosowaniu

Roślina jednoroczna, ma wzniesioną, rozgałęzioną i łamliwą łodygę do wysokości 50 cm. Liście dolne są łopatkowate, zaś górne lancetowate. Cała roślina pokryta jest delikatnymi, lepkimi włoskami i posiada charakterystyczny zapach. W połowie lipa pojawiają się kwiatostany w typie koszyczka (na obwodzie kwiaty języczkowate - żeńskie, wewnątrz rurkowate, obupłciowe). Jest wiele odmian, różniących się budową kwiatów i barwą - od jasnożółtej do ciemnopomarańczowej. Dla celów leczniczych i kosmetycznych najcenniejsze są odmiany o intensywnie pomarańczowej barwie koszyczków.

Nagietek lekarski (Calendula officinalis L.) pochodzi prawdopodobnie z rejonu Morza Śródziemnego. Już w starożytnym Egipcie stosowano go do zabiegów odmładzających i upiększających dato. Płatki kwiatowe służyły do ozdabiania i barwienia potraw. To jedna z najważniejszych roślin leczniczych stosowanych w dawnej medycynie hinduskiej, arabskiej i greckiej. W Europie uprawiany byt jako roślina ozdobna od połowy XII wieku. Obecnie w celu uzyskania surowa dla lecznictwa nagietek lekarski uprawiany jest na atym świeae, także w Polsce.

(m.in. związki magnezu). Dzięki takiej różnorodności substancji czynnych nagietek (i jego przetwory) ma wszechstronne działanie lecznicze: przeciwzapalne, bakteriobójcze, grzybobójcze. Niszczy paciorkowce i gronkowce i dlatego może być wykorzystywany jako środek pomocniczy w leczeniu stanów zapalnych gardła i krtani, jamy ustnej i przy zapaleniu spojówek. Pobudza działanie wątroby, działa żółciopędnie, przeciwskurczowo i dodatnio na procesy trawienne. Wykazuje działanie moczopędne oraz ma zdolność wiązania i wydalania z organizmu substancji toksycznych. Wzmacnia układ odpomośaowy. Nagietek stosowany jest jako lek gojący skórę (odmrożenia, oparzenia, stłuczenia), przyspiesza gojenie się ran, a także łagodzi dokuczliwy ból po ukąszeniach owadów. W kosmetyce ma zastosowanie do wyrobu maseczek, szamponów, płynów tonizujących i kremów do cery suchej i wrażliwej. Z dodatkiem płatków z kwiatów nagietka przygotowuje się różne maseczki kosmetyczne odświe-żająco-gojące.

Uprawa Roślina ta lubi stanowiska ciepłe i słoneczne, słabo kwitnie w miejsach zacienionych. Udaje się nawet na glebach słabszych, piaszczystych, jednak na glebie żyznej i dostatecznie wilgotnej (o odczynie obojętnym) rośnie bujniej i wydaje więcej dorodniejszych kwiatów. Nasiona nagietka sieje się wprost do gruntu od początku kwietnia do potowy czerwa. Nasiona wschodzą po 10-14 dniach. Nagietek często rozsiewa się sam.

Zbiór Surowcem są kwiaty nagietka, a właściwie tylko płatki kwiatowe, które zbiera się w miarę zakwitania kwiatów. Zbiór rozpoczyna się po 10-12 tygodniach od wschodów i trwa około miesiąa. Koszyczki kwiatowe zbiera się co 4-5 dni, ścinając ałe kwiaty, a następnie bardzo delikatnie obrywa się z nich płatki. Trzeba je wysuszyć, luźno rozłożone na sicie lub na papierze (w temperaturze do 40°Q i w cieniu, aby nie straciły barwy.

74 dziaitowec 5/09

Wysuszone płatki przechowuje się w szczelnym opakowaniu, chroniąc przed dostępem światła, które powoduje płowienie barwy. Najwyższe zbiory kwiatów uzyskuje się z siewów wczesnowiosennych.

Właściwości lecznicze Kwiaty nagietka zawierają bardzo wiele substancji czynnych, są to m.in. związki śluzowe, kwasy organiczne, flawonoidy, kumaryny, olejek eteryczny, gorycze, żywice, witamina C i sole mineralne

Odwar do okładów (kompresów)

4 łyżki płatków nagietka zalać szklanką zimnej wody i gotować na małym ogniu około 15 minut, odcedzić, potem lekko ostudzić i stosować do okładów, kompresów, w stanach zapalnych skóry, na rany, stłuczenia, także na żylaki.

Zastosowanie w kuchni Wyciągi z kwiatów nagietka są używane do barwienia na żółto i pomarańczowo potraw i środków spożywczych, np. masła, sera, ryb, omletów, ryżu, makaronu, sosów. Ponadto nadają potrawom lekko pikantny smak.

W ogrodzie Nagietek często jest wysiewany na rabatach jednorocznych w postaci jednobarwnych kęp lub jako sezonowa roślina obwódkowa, o wyrazistej barwie kwiatów. Spełnia też rolę roślinnej pułapki na mszyce. Dobrze nadaje się do upraw współrzędnych. Jest to roślina miododajna. Jeśli dokładnie zaobserwować kwiaty nagietka, to spełniają one pewną rolę barometru: gdy płatki przed godziną 9 rano są ułożone równolegle do ziemi, to będzie dzień bezdeszczowy.    ■

mgr Elżbieta Sikora, IW w Skierniewicach