neonatologia8

ROZDZIAŁ 6

Szczepienia w okresie noworodkowym

Agnieszka Balanda, Grażyna J. Iwanowicz-Palus

Cel główny:

Zapoznane z istotą szczepień ochronnych w okresie noworodkowym.

Cele szczegółowe:

1. Omówienie zasad wykonania szczepienia BCG

2    Zapoznanie z przeciwwskazaniami do szczepienia BCG.

3    Omówienie roli położnej w edukacji matki dotyczącej pielęgnowana miejsca po szczepieniu BCG

4    Zapoznanie z zasadami wykonywania szczepienia w.z w. typu B.

Szczepionki są preparatami biologicznymi, pochodzenia bakteryjnego lub wirusowego. Jako antygeny mają właściwości uodpamiające, ale pozbawione są zdolności wywoływania choroby. Podanie określonej szczepionki ma na celu wytworzenie swoistych przeciwciał, „uczulenie^- limfocytów T i zainicjowanie pamięci immunologicznej. Stwarza to w organizmie dziecka korzystne warunki obrony w postaci wtórnej i szybszej reakcji immunologicznej przy zakażeniu określonym drobnoustrojem chorobotwórczym.

Stopień immunizacji po zastosowaniu odpowiedniej szczepionki zależy od wielu czynników związanych zarówno z organizmem biorcy (jego wiekiem, obecnością przeciwciał otrzymanych biernie, np. matczynych, wydolnością układu immunologicznego), jak i z rodzajem antygenu oraz sposobem jego wprowadzenia.

Odporność dziecka powstaje w różny sposób. Noworodek, a także niemowlę do 6. mics. życia, rzadko choruje na choroby zakaźne. Wiąże się to ze zjawiskiem przekazywania ciał odpornościowych dziecku podczas ciąży z krwią matki, a po urodzeniu z pokarmem. Jednak odporność ta, mająca charakter odporności biernej, jest krótkotrwała i zanika zwykle w pierwszych miesiącach życia. Odporność czynna powstaje po przechorowaniu choroby zakaźnej lub wykonaniu szczepień ochronnych i zazwyczaj jest odpornością trwałą.

Płód otrzymuje przez łożysko przeciwciała klasy IgG i jeżeli matka ma odpowiedni stopień immunizacji, noworodek, a następnie*niemowlę do 6. mics. życia, jest zabezpieczone przez zachorowaniem np. na błonicę czy odrę. Nie ma natomiast biernej odporności np. przeciw gruźlicy, która jest uwarunkowana mechanizmami komórkowymi. Dlatego też w celu ochrony przed chorobami niezbędna jest wczesna immunizacja. Czas odporności po szczepieniu jest różny dla różnych zakażeń. W przypadku niektórych szcze-

P>onck w celu wytworzenia pełnej odporności szczepienie musi być powtarzane kilkakrotnie.

Szczepienie ochronne polega na celowym zetknięciu organizmu z osłabioną lub zabitą bakterią chorobotwórczą bądź jadami bakterii chorobotwórczej.

Program szczepień, ujęty w kalendarzu szczepień ochronnych, modyfikowany jest w zależności od potrzeb i sytuacji epidemiologicznej danego kraju. W Polsce szczepienia są obowiązkowe i bezpłatne. Szczepienia ochronne stanowią podstawową metodę profilaktyki pierwotnej.

U noworodka w pierwszych 24 h życia wykonuje się 2 szczepienia ochronne:

•    przeciwko gruźlicy - BCG.

•    przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B - w z w typu B

Szczepienia ochronne BCG i w.z.w. typu B wykonywane są na oddziale położniczo-noworodkowym przez odpowiednio wyszkolone położne. Mają one niezbędne przygotowanie dzięki odbyciu specjalistycznego kursu. Warunkiem bezpiecznego wykonywania szczepień (oprócz personelu) jest zaopatrzenie w niezbędny sprzęt medyczny i leki w przypadku wystąpienia wstrząsu anafi-laktycznego. Niezbędna jest również lodówka do przechowywania szczepionek. w której systematycznie należy kontrolować temperaturę (2-8°Q.

Wykonywane szczepienia (data. numer i seria szczepionki) należy udokumentować w historii rozwoju noworodka, książeczce zdrowia dziecka, książeczce szczepień i karcie uodpornienia oraz potwierdzić podpisem osoby wykonującej szczepienie

Szczepienie BCG

Szczepionka przeciwgruźlicza BCG jest żywą szczepionką produkowaną

z atenuowanego prątka bydlęcego BCG (Bacillus Calmcite-Gućrin), pod-

szczcpu Moreau.

Szczepionka BCG ma na celu uchronienie dziecka przed zachorowaniem na

gruźlicę. Szczepienie przeciwgruźlicze jest powtarzane kilkakrotnie - w 2.^6.,

-10y 14. i 18. roku życia:

Przeciwwskazania okresowe do szczepienia BCG:

-    masa ciała poniżej 2000 g,

-    wiek ciążowy poniżej 32 tyg.,

-    choroby o ciężkim przebiegu, tj.: ciężkie urazy okołoporodowe (np. wylew śródczaszkowy, zamartw i ca, żółtaczka nasuwająca podejrzenie konfliktu serologicznego), ciężkie wady rozwojowe i wszystkie choroby zaburzające stan kliniczny noworodka.