Obraz5 2

.36 Gleby litogcniczne

IA3. Gleby inicjalne ilaste (pelosolc)

Do tego typu zalicza się gleby ze słabo zróżnicowanym profilem, o budowie AC-C, wytworzone ze zwięzłych skał macierzystych gliniastych lub ilastych.

Tworzą się one albo na obszarach zdenudowanych (np. z odsłoniętych iłów trzeciorzędowych i warwowych), albo w wyniku akumulacji zdenudowanych materiałów ilastych w obniżonych partiach terenu. W obydwu przypadkach proces glebotwórczy zaznacza się w nich słabo.

W wierzchnich warstwach tych gleb, ze względu na brak lub małą zawartość próchnicy, nie tworzą się jeszcze trwałe kompleksy ilasto-próchni-czno-żelaziste i brak jest trwałej, wodoodpornej struktury. Przy zwiększonej wilgotności pelosole ulegają pęcznieniu, a po przesuszeniu kurczą się, skutkiem czego powstają szczeliny w wyniku wysychania.

W profilach tych gleb mogą zaznaczać się zaczątkowe poziomy oglejenia odgórnego lub gruntowego.

Ewolucja pelosoli nie narażonych na erozję może przebiegać w różnych kierunkach, w zależności od składu mineralnego materiału glebowego. Pelosole, wytworzone z utworów zasobnych w związki zasadowe, mogą — w wyniku przemian minerałów ilastych i gromadzenia się próchnicy — przejść przez gleby słabo wykształcone ku glebom bogatym w próchnicę. Pelosole, wytworzone z utworów uboższych w związki zasadowe, mają tendencję do przechodzenia w gleby opadowo-glejowe lub brunatne.

Są to zwykle gleby słabo przewiewne. W zależności od położenia w terenie i stopnia oglejenia tworzą one siedliska niższej jakości użytków zielonych (np. z rzędu Molinietalia) lub lasu wilgotnego (np. Tilio-Carpinetum).

Wyróżnia się dwa podtypy gleb inicjalnych ilastych (pelosoli):

a)    pelosole erozyjne występujące na zboczach gór i wzniesień, gdzie po każdym obfitym opadzie deszczowym następuje zmywanie powierzchniowych warstw profilu glebowego;

b)    pelosole deluwialne powstające u podnóży erodowanych zboczy na terenach górskich lub wyżynnych.

W obu podtypach wyjściowy materiał stanowią ciężkie gliny lub iły.

IA4. Gleby bczwęglanowc słabo wykształcone ze skał masywnych (rankery)

Wyróżniony typ obejmuje gleby słabo zróżnicowane morfologicznie, mające budowę profilu AC-C, wytworzone ze skał bezwęglanowych.

W glebach tych poziom AC o barwie dość ciemnej, miąższości najczęściej 10 — 30 cm, leży bezpośrednio na niezwietrzałej skale masywnej. Skała masywna zalega nie głębiej niż 50 cm od powierzchni. Granica między poziomem próch-nicznym a poziomem skały macierzystej jest zazwyczaj wyraźnie zaznaczona.

Są to gleby kwaśne o bardzo niskim stopniu wysycenia zasadami, stopień wysycenia (V) wynosi od 2 do 6%, rzadko przekracza 6%, a pH waha się w granicach 3,0 —5,0.