Obraz7

Samogłoska a pochylone utrzymywała się w języku ogólnopolskim do połowy XVIII w., po czym zrównała się z a jasnym. Natomiast ó pochylone od XVI w. coraz bardziej zaczęło zbliżać się w wymowie do u, z którym zrównało się w języku ogólnopolskim w XVIII w. W ortografii do dnia dzisiejszego dawne o pochylone (wymawiane obecnie jak u) oznacza się tradycyjnie znakiem graficznym ó, tak jak w XVI w., kiedy symbolizował on dźwięk pośredni między o i u.

a	-> a —	-> a (połowa XVIII w.)
ó —	-> ó —	-> u (pisane ó; XVIII w.)
e	i -> e -	-> e (koniec XIX w.)

Literatura:

1.    KIGr: Rozdz. Fonetyka, § 23—29.

2.    Kur: Cz. II. Rozdz. I, § 8, s. 77—80.

3.    Rosp: Cz. I, § 6—8, s. 65—71.

4.    Słoński: § 53, 54, 56, 73, 101.

5.    Wiecz: § 18—20.

ROZWÓJ SAMOGŁOSEK NOSOWYCH

§ 63. Pochodzenie polskich samogłosek nosowych. Język polski odziedziczył z prasłowiańszczyzny dwie samogłoski nosowe: ę i ę. Samogłoska ę była przednia, średnia, płaska. Podobnie jak inne samogłoski przednie miękczyła poprzedzające spółgłoski (por. § 23), stąd: *męso ^ mięso, *pętb ^ pięć, *pęstb ^ pięść.

Samogłoska q była tylna, średnia, okrągła. Nie wywierała miękczą-cego wpływu na poprzedzające spółgłoski, stąd: *dębb ^ dąb, *mężb ^ mąż.

W języku późnoprasłowiańskim zarówno ę jak i ę mogły być krótkie lub długie: ę-ę,ę-Q.

§ 64. Rozwój samogłosek nosowych przed zanikiem iloczasu.

Odziedziczone z prasłowiańszczyzny ę, ę, ę, ę trwają w języku polskim w nie zmienionej postaci do końca XIII w. O istnieniu dwóch samogłosek nosowych w tym okresie świadczy ortografia Bulli gnieźnieńskiej (1136 r.) oraz innych zabytków XII i XIII w., w których ę oddawano najczęściej za pomocą połączeń en, em zaś p - za pomocą połączeń an, am, np.:

1)    en — ę: Deuentliz (= Dziewiętlic), Swentoslav (= Świętosław), Wenzeslaus Więcesław).

2)    an, am - q: Dambrowa (= Dąbrowa), Manthev (= Mątew), Sandowel (= Sądowel).

59