Obraz3

126 W. Kotarba

Na tle kumulatywnego traktowania dwóch systemów ochrony -patentowego i prawa autorskiego, z pewnością problemem będzie interpretowanie zakresu faktycznie posiadanej ochrony programu komputerowego, choćby dlatego, że ustawodawstwa patentowe dopuszczają istnienie szeregu ograniczeń patentu. Przykładowo generalnie nie traktują jako naruszenia patentu korzystania z opatentowanego wynalazku w celach osobistych (dla użytku osobistego), dla celów prowadzenia eksperymentów, doświadczeń, badań, nauczania, itd. Należy się więc spodziewać, że na podstawie systemu patentowego wykonanie kopii zapasowej oprogramowania objętego patentem lub wykonanie takiego programu dla użytku osobistego, nie będzie interpretowane jako naruszenie patentu. Nie jest to jednak takie oczywiste, w świetle dotychczasowej praktyki ochrony programów komputerowych w systemie prawa autorskiego. Jak się wydaje, należy się spodziewać wielu nieporozumień na tle proponowanych przez Komisję Europejską rozwiązań w zakresie ochrony programów komputerowych.

Wprowadzenie patentowania programów komputerowych ma nie tylko zwolenników, ale też przeciwników. Wskazują oni na zagrożenia w postaci monopolizacji rynku oprogramowania przez silne firmy. Nie zadowala ich argument, że wymóg ujawnienia wynalazku (nieistniejący przy ochronie na podstawie prawa autorskiego), powinien ułatwić wszystkim tworzenie nowych programów. Liczyć się też należy z dodatkowymi kosztami przedsiębiorstw, które trzeba będzie ponosić na ustalanie tzw. „czystości patentowej” tworzonego w tych przedsiębiorstwach oprogramowania - na sprawdzenie, czy tworzony program nie narusza praw do oprogramowania chronionego patentem, a także z dodatkowymi kosztami na pozyskiwanie np. licencji, na uczestniczenie w obrocie patentami itp. I wreszcie uważa się, że najpoważniejszym problemem może się okazać powielenie jednej z zasadniczych wad systemu patentowego, polegającej na konieczności podejmowania bardzo pracochłonnych i kosztochłonnych działań, mających na celu ustalanie naruszeń praw wyłącznych (patentów) i faktycznych zakresów tych naruszeń. Ponadto przewiduje się paraliż systemu dochodzenia roszczeń z tytułu naruszeń, szczególnie w państwach o niewydolnych systemach sądowniczych.

Zapowiada się jednak, że po wdrożeniu dyrektywy Komisja Europejska będzie informować Parlament Europejski oraz Radę o funkcjonowaniu w praktyce zaproponowanych rozwiązań. W szczególności ma to dotyczyć zasad ustalających wymogi zdolności patentowej, a ściślej ustalania nowości i poziomu wynalazczego oraz zasad formułowania zastrzeżeń patentowych.

4.6. Ochrona baz danych niebędących utworami

Bazy danych, które nie są utworami w rozumieniu prawa autorskiego, również podlegają ochronie prawnej. Regulacje w tym zakresie zawiera ustawa o ochronie baz danych¹³⁶. W przeciwieństwie do prawa autorskiego, gdzie nie podaje się definicji bazy danych spełniającej cechy utworu, ustawa o ochronie baz danych niebędących utworami podaje ich definicję. Baza danych to zbiór danych lub jakichkolwiek innych materiałów i elementów zgromadzonych według określonej systematyki lub metody, indywidualnie dostępnych w jakikolwiek sposób, w tym środkami elektronicznymi, wymagający istotnego, co do jakości lub ilości, nakładu inwestycyjnego w celu sporządzenia, weryfikacji lub prezentacji jego zawartości.

Producentowi bazy danych, ogólnie rzecz ujmując, z Europejskiego Obszaru Gospodarczego¹³⁷, przysługuje wyłączne i zbywalne prawo pobierania danych i wtórnego ich wykorzystania w całości lub w istotnej części. Prawo to nie obejmuje programów komputerowych użytych do sporządzenia bazy danych - są one chronione na podstawie prawa autorskiego.

Pierwsza sprzedaż kopii bazy danych w państwach Europejskiego Obszaru Gospodarczego przez uprawnionego lub za jego zgodą, wyczerpuje prawo do kontrolowania odsprzedaży tej kopii na ich terytorium. Czas trwania ochrony liczy się od sporządzenia bazy i tiwa przez okres 15 lat następujących po roku jej sporządzenia, a jeśli w tym czasie została udostępniona publicznie, to 15 lat następujących po roku, w którym doszło do jej udostępnienia po raz pierwszy.

¹³⁶    Ustawa z dnia 27 lipca 2001 o ochronie baz danych (Dz. U. z 2001 r. Nr 128,

poz, 1402).

137

Szczegóły w art. 5 ustawy jak wyżej.