Obraz7

, j oinoAw Mniej problematyczna jest sprawa dłuż., ^kr0,k'^C isfó« Wszystkie te typy spotykamy bardzo często _{na k}^y'^h m0"L Cnóirzmy na kilka przykładów, które zawieraj, !■'' mzytaczane słowa postaci opisywanych w kron.ee. których j^ SUKujemy jako zabytk, mowy. Mogą one jednak ucz* J

czego >»^_rakier okrzyków owego tatarskiego prowokatora rzu_ca światło relacja z wcześniejszej o ok 250 lat bitwy Bolesława Chr„. brego z Rus,nam, (u Galla ł 10). których kroi zaczepił go _pr/ed

bitwą:

Niechaj wic Bolesław, ze jako wieprz w kałuży otoczony jes, przez moje psy i łowców” A na 10 król polski odpowiedział ..Dobrze, owszem, nazwaltf mmc wieprzem w kałuży, ponieważ we kro i lowcow , psów twoich, to jest ks_lą>„ i rycerzy, ubroczę kopyta koni moich, a ziemię twą i miasta spustoszę jak dzik

pojedynek!"

Takie wzajemne wymienili poselstwa...

Wymiana obraźliwych „pozdrowień'’ jest charakterystyczną cechą obrazy rytualnej, która ma podkopać morale przeciwnika. Stosują ją do dziś i wszędzie młodzieżowe gangi potykające się na udeptanej ziemi. Pamiętamy, że chwycili się tego i „rycerscy" Krzyżacy wysyłając Jagielle dwa miecze w pogardliwym geście. Przeliczyli się jednak, gdyż najwyraźniej polskim wojskom pomogły me dwa miecze więcej, ale wzbudzony obłudnym darem gniew, który przed bitwą czyni starcie psychologicznie zrozumiałym w wymiarze osobistym mają się bić ludzie, którzy by prywatnie nic do siebie nie mieli, więc skoro politycy żądają rozstrzygnięcia siłowego, przeto wzajemne obrażenie się przywódców' czyni bitwę konieczną. W przypadku Chrobrego i Rusinów mechanizm obrażania przeciwnika udzielił się oddziałom kwatermistrzowskim:

Gdy więc kucharze i pachołcy, służący i czeladź wojska /gromadzili się na wzegu rzeki celem płukania mięsa i wnętrzności zwierząt, z drugiego brzegu naigra-* ^ donośnie służba i giermkowie ruscy, pobudzając ich do gniewu wyzwiskami ^gami-    ^brud>’ ^z wnętrzności i odpadki rzucali tamtym przed oczy

_M u jr*⁸. ’^C Skoro jednak Rusim coraz bardziej drażnili ich obelgami, a nawet przez n? ^{SyPyWac slrzalami}* o\va armia czeladzi Uolcslawa (...) przepłynęła (Gall 1 10) ^{r<,zcm r}>^Ccr'^,,v*a. śpiącego o południowej godzinie, i odniosła tryumf

,_v tamtej utarczce me odegrała żadnej roi, różnica języków hv,a bodaj zauważalna. Nawe, gdyby jednak te Jeżyk*, Z ^"tron kar/ nic mus,alby zwracac na to uwagi, gdyż opowiada! o «»■ ^kf"" jej warstw,e językowej. Inaczej było w przypadku buwy ki*"¹¹' ,ica Gdyby wśród polsk.eh wojow jeden znal mowę tatarska ^ alby prowokatora. Można zatem twierdzić, że klęskę sprowa-r°^rp0Zn ktoś mówiący po polsku, ale nieznajomość tatarskiego Byli ^_ie w służb,e polskich władców ordyńcy, przygotowani do

t#* “ ,_v,ma łączności z Ordą. Dla równowagi warto może opowie-

^Ulvⁿ|Yagmcn^{l ,eccndv hcrbu 1}r*^by' ^{kt6rą Bart}

ieć

z przekazu

legendy ustnego:

I r:|by, którą Bartosz Paprocki zapisał

kroi polski w tej puszczy, a tak z was przebrawszy się męzow dobrych kilka, ze mną. a ja go przywabię trąbą do siebie: kiedy go pojmamy, będziemy _Kń wielki okup. Pogani mu się dali namówić, on je odwiódł daleko od ludu Twiechawszy w puszczą, kiedy rozumiał o swych już blisko, dał znać języki, wrzekomo wołając na psy i trąbiąc, rzekł: strzeżcie się. oto pogani. Ci.

Bvl przy Leszku Czarnym Izm. 12S8) Tatarzyn chrzczony zwany Ordy'*. udv jachal na łowy / królem, nadjachal straż abo zagon tatarski. Widząc, ^rttn; 'tnidno było uciec, począł z mmi mówić językiem ich. żem ja też jest z rodu *^mu • _{rad z} wami do svsej ziemie pojadę, tylko mię posłuchajcie: jest tu ze

mn4

pojedźcie

—    —¹ językiem

polskim. wrzeKomo woiują*. *«•» i’-v •    ^. y^uiii. Ci. co

'r‘_v królu byli. sprawili się porządnie, wywiódwszy pogany w miejsce przestrzenie pojmali(. ) [po nadaniu herbu wiernemu rycerzowi) zwano go długo (...) panem OrdviK*m. potem przyłożyli J. a zwali aż po ten wiek i teraz Jordanem. (Paprocki. Gmaido cnoty. s. 1061. Kazańc/uk 1990, s. 201, z wizerunkiem herbu)

Tak więc — gdyby wierzyć ustnemu przekazowi, ok. 40 lat po feralnym zdaniu, od którego zaczęliśmy, padła polska wypowiedź, złożona już z dwu zdań. przywracając moralny ład w naszej historii. Ciągle jednak mówią po polsku cudzoziemcy. Mniej więcej w tym samym czasie (1270?) zapisano trzecie najstarsze zdanie, o którym się uczą polskie dzieci, że było pierwsze: Daj, aćja pobruczę, a ty poczywaj. To zdanie z kolei zapisał Niemiec, a wypowiedział Czech o imieniu Boguchwał osiedlony w Polsce i ożeniony z Polką to Jo niej tak powiedział, być może jeszcze ok. 1200 roku; autor Księgi Henrykowskiej ( I 10, s. 49), ok. 1250 roku załatwiał sprawy majątkowe z dorosłymi wnukami Boguchwała — Boguszą i Pawłem.

Ze zdziwieniem stwierdzamy, że mówiąc językiem Tanga ft-t’picha (J. Przybora) praziamo polszczyzny „sadzili w pragle-

149