Obraz64

podanych mu zadań, wybiera przy tym na podstawie danych odpowiedzi (prawdziwych lub fałszywych) - dalsze zadania, jakie dla tego ucznia najbardziej się nadają. Nauczyciel może \v każdej chwili otrzymać od maszyny wszystkie potrzebne informacje o uczniu, o klasie lub"o swoich klasach. Przy tym, jak podkreśla. Suppes, nie problemy techniczne przedstawiają w takim nauczaniu największe trudności, lecz czysto dydaktyczne, związane z budową programu. Chodzi tu zwłaszcza o takie rozwijanie metod indywidualizujących i takie ukształtowanie materiału dydaktycznego, aby nadawał się on dla pojedynczych uczniów, a nie tylko dla grup uczniów.

W komputerowym systemie dydaktycznymi stosuje się materiał zaprogramowany według stopnia trudności. I tak np. matematyka dla szkoły średniej ma pięć takich stopni, przy czym uczcił jest - na podstawie swoich osiągnięć - sterowany przez komputer od jednego poziomu do drugiego. Jeśli się nfra**. że wykonał on 80% zadań jednego poziomu, dostaje zadania z następnego, wyższego już poziomu. Jeśli jednak teraz wykona mniej niż 60% zadań, musi się cofnąć do poziomu niższego

Mimo coraz^szerszego zakresu zastosowań komputerów w szkole i nawet mimo postępów w rozwoju komputerowej „rzeczywistości, wirtualnej^’ (yirtual rcalityjkomputer nie zastąpi jednak nauczyciela w całości. Sam wszakże fakt, że maszyna przyjmuje" na siebie trud związany z wyćwiczeniem sprawności ucznia, uważa się za duży postęp.

Środki dydaktyczne a system kształcenia

Nasycenie procesu dydaktycznego w takiej czy innej szkole środkami dydaktycznymi jeszcze nie gwarantuje wzrostu efektywności pracy szkoły. Może być przecież i tak, że środek znacznie gorzej spełnia funkcje dydaktyczne niż żywe nauczanie, o czym pisał Z. My słakowski¹. Jest to możliwe, gdyż o wynikach nie decyduje środek, lecz proces dydaktyczny, obejmujący działalność nauczycieli i uczniów, ukierunkowany na dokonanie się w uczniach pożądanych zmian. Udział środków w tym procesie polega na tym. że mogą one zastępować i wzbogacać pewne czynności nauczycieli i uczniów, intensyfikując_\y ten spo-sób oddziaływanie procesu na osobowość uczniów. Opis funkcjonowania układu krwionośnego u człowieka znacznie łatwiej utrwali się w świadomości ucznia, gdy zobaczy on trickowy model tego funkcjonowania na filmie, niż gdy zadowoli się samym wykładem nauczyciela. Film jednak nie zastąpił w tym przypadku metody wykładu, lecz tylko ją wzbogacił.

Jednakże dydaktyka współczesna poszła dalej w unowocześnianiu środków dydaktycznych. Postęp techniki umożliwił mianowicie wykorzystanie takich środków, której^stąpiły^większość^czynności nauczycieli, a z czasem zaczęły zastępować .nawet jiiektóre-czynnpśei uczących.się^.stąb'..sięwjęc poniekąd środkami-metodami. Środki te, jak radio, magnetofon, gramofon, telewizja, maszyny dydaktyczne,-' nteobywają sig jędnak bez czynności jiauczy ciejT Tyru

nauczycielem, który występuje w audycji radiowej czy telewizyjnej, który przygotowuje tekst programowany, może jednakże być ktoś' wybitny, kt~ó_z wodzeniem zastępuje czynności innych, przeciętnych nauczycieli.

Dużym zainteresowaniem dydaktyków cieszy'siiTzw^zekTjaki istnieje miedzy procesem kształcenia a użytymi w nim środkami dydaktycznymi, dodatniemu wpływowi tych środków na wyniki kształcenia zawdzięcza się bowiem ich dynamiczny rozwój i coraz szersze stosowanie w szkołach na całym świecie. Mając na uwadze ten związek spróbujmy rozpatrzyć podstawowe funkcje, jakie spełnia proces kształcenia, oraz wsparcie, jakie uzyskuje ze strony środków technicznych.

Do najważniejszych, aczkolwiek nie jedynych funkcji procesu kształcenia, należy umożliwienie uczącym się poznania otaczającej ich rzeczywistością po-żnanva'wTedzy o tej rzeczywistości, ukształtowania icb postaw i uczuć wobec rzeczywistości oraz wdrożenie ich do działalności, przetwarzającej rzeczywistość. W związku z rolą, jaką spełniają środki dydaktyczne wzmacniając te funkcje procesu kształcenia, można mówić o czterech funkcjach samych środków. Środki ułatwiają więc i pogłębiają:

-    poznawanie rzeczywistości,

-    poznawanie wiedzy o rzeczywistości,

-    kształtowanie postaw i emocjonalnego stosunku do rzeczywistości,

-    rozwijanie działalności przekształcającej rzeczywistość.

Poznawanie rzeczywistości

Tę funkcję zamiast jakichś sztucznych środków najlepiej spełnia sama rze-czywistość, a więc^ŚwTat przyrody. życia społecznego i kultury, to jest naturalne przedmioty oraz procesy przebiegające niezależnie od potrzeb dydaktycz-nych-szkoły, lecz maiace znaczenie !, dła-iei działalności, Ale i tu technika dydaktyczna ma swój sens, głównie jako czynnik ułatwiający bezpośrednią obserwację różnych fragmentów świata. W grę wchodzą tu od dawna wykorzystywane przez szkoły środki, które powiększają badane fragmenty świata, jak lupy, mikroskopy, lunety, teleskopy, lub je rejestrują, jak aparaty fotograficzne, kamery telewizyjne, magnetofony i inne. Wszystkie te środki mają więc na celu bądź bezpośrednie poznanie rzeczywistości w toku procesu dydaktycznego, bądź" odpowiednie skopiowanie rzeczywistości,. jej.. strony, .wizualnej, dźwiękowej, czy jakiejkolwiek innej - w celu wielokrotnego posługiwania sję danymi, które ta kopia zawiera.

WyrazentTej samej funkcji jest również poznawanie rzeczywistości w postaci zastępczej, a więc właśnie jako swoistych jej obrazów, rysunków ją ~wyobrażających, filmów naukowych i dydaktycznych, modeli przedstawiających po szcze góTn e przed mioty czy zapisów dz'więkowych orozwszcl-kich innych. Tu kontakt z rzeczywistością jest już pośredni, dokonuje się poprzez mniej lub więcej doskonałe jej przedstawienie za pomocą środków technicznych rejestrujących właściwości wizualne, dźwiękowe, dotykowe c/y smakowe rzeczy i zdarzeń. Technika dydaktyczna znajduje tu od lat szerokie

1

W książce Nauczanie żywe a podręcznik szkolny. Lwów 1936. Księgarnia Pedagogiczna. Praca (a zosiata przedrukowana w książce Z. Mysłakowskiego Wychowanie człowieka w zmiennej społecznołci (1964).