Obraz9

	Rzeczownik	do XVI w.	od XVI w.
B	osobowy żywotny nieżywotny	syny dwa woły grosza	dwóch synów
			, woły dwa grosze

C)    W M-B r.n. od XVII w. używa się formy dwa.

D)    Od XVII w. są w użyciu formy C dwom, N r.m. i n. dwoma.

Po dokonaniu się przedstawionych zmian odmiana liczebnika dwa uzyskała współczesną postać.

§ 150. Odmiana liczebników trzy, cztery.

1) Stan wyjściowy

W najstarszym okresie polszczyzny historycznej liczebnik trzy ?dmieniał się jak rzeczownik dawnych tematów na -i-, a liczebnik cztery -jak rzeczownik dawnych tematów na -er-:

	fan.	r.ż. n.	r.m.	r.ż. n.
M	trze	trzy	cztyrze	cztyrzy
D	trzy		cztyr
C	trzem		cztyrzem
B	trzy		cztyrzy
N	trzemi		cztyrzmi
Ms	trzech		czytyrzech

2) Zmiany na gruncie polskim

A)    W zakresie liczebnika trzy:

W XV w. forma M r.m. trze w połączeniu z rzeczownikami męsko-osobowymi została zastąpiona przez trzej, D trzy został zastąpiony formą Ms trzech, formę N trzemi zastąpiono trzema analogicznie do dwiema.

B)    W zakresie liczebnika cztery:

W XV w. M r.m. cztyrze w połączeniu z rzeczownikami męskoosobowymi został zastąpiony przez cztyrzej //czterzej, czterej. Temat D cztyr upowszechnił się we wszystkich przypadkach, ale sama forma D cztyr została zastąpiona w XV w. przez formę Ms cztyrzęch.

131