Obraz4(2)

154 5. Koszty i przychody - definicje i klasyfikacja. Ewidencja kosztów

usług, zleceń produkcyjnych, w zależności od charakteru procesu produkcyjnego czy typu produkcji. Ujęcie kosztów bezpośrednich według wytwarzanych w przedsiębiorstwie produktów powoduje, że koszty te nie podlegają dalszemu rozliczaniu w trakcie obliczania jednostkowych kosztów wytworzenia.

Do kosztów pośrednich zalicza się każde uzasadnione zużycie zasobów, które następuje w przedsiębiorstwie i nie łączy się bezpośrednio z wytwarzaniem konkretnego produktu, lecz na przykład z wieloma produktami, lub jest wywołane funkcjonowaniem podmiotów wewnętrznych czy przedsiębiorstwa jako całości. Koszty takie mogą być ujmowane łącznie, dla całości przedsiębiorstwa, lub analitycznie, dla podmiotów czy grup podmiotów wyodrębnionych w ramach jednostki. W praktyce są one najczęściej ujmowane odrębnie dla każdego wydziału produkcji podstawowej i tworzą grupę kosztów pośrednich, określaną mianem kosztów wydziałowych^s.

Ilustracja 5.1. Klasyfikacja kosztów w ujęciu podmiotowym i przedmiotowym

Żródto: Rachunek koszów i rachunkowość zarządcza, część l (red.) A. Jaruga. SKwP, Warszawa 1995, s. 28.

⁴ Rachunek kosztów i rachunkowość zarządcza. Najnowsze tendencje, procedury i ich zastosowanie w przedsiębiorstwach, (red.) I. Sobańska, Wydawnictwo CH. Beck, Warszawa 2003, s. 63.

l ak pogrupowane koszty pośrednie i bezpośrednie produktów tworzą strukturę kosztów, która jest nazywana układem kalkulacyjnym kosztów. Bez względu na to, w jaki sposób są ujmowane koszty pośrednie, przy ustalaniu jednostkowych kosztów' wytworzenia dokonuje się rozliczeń w' odniesieniu do poszczególnych produktów. Do rozliczania tych kosztów stosuje się odpowiednie metody kalkulacji kosztów⁹.

Podział kosztów na bezpośrednie i pośrednie oraz procedury ich rozliczania tworzą odrębny rachunek, określany w systematycznym rachunku kosztów jako przedmiotowy rachunek kosztów.

Klasyfikacja kosztów ze względu na ich związek z przychodami ze sprzedaży

Z punktu widzenia uzyskania informacji o kosztach potrzebnych do wyceny zapasów produktów i produkcji niezakończonej oraz obliczenia zysku można podzielić całość kosztów przedsiębiorstwa na:

•    koszty związane z produktami (koszty produktu),

•    koszty obciążające bezpośrednio wynik okresu (koszty okresu).

Do pierwszej z tych dwu grup zalicza się wszystkie koszty bezpośrednie produktów oraz uzasadnioną część pośrednich kosztów produkcyjnych. Kosztami produktów nic mogą być koszty sprzedaży czy koszty ogólnego zarządu ani też nieuzasadniona część pośrednich kosztów produkcyjnych. Wszystkie wymienione grupy kosztów stanowią tak zwane koszty okresu i są w całości, bezpośrednio odnoszone na wynik okresu, w którymi powstały.

W ramach kosztów produktów część kosztów' odpowiadająca sprzedanym produktom jest przenoszona do rachunku zysków i strat, z zachowaniem zasady współmierności kosztów i przychodów. Część kosztów odpowiadająca produktom niesprzedanym nic może stanowić kosztu w rachunku zysków i strat, ponieważ jeszcze nie nastąpiła ich sprzedaż. Koszty te są ujmowane w bilansie jako zapas produktów gotowych lub produkcja w toku, gdyż zakłada się, że przyniosą one korzyści w okresach następnych (zob. ilustracja 5.2).

⁹ Główne metody kalkulacji jednostkowych kosztów produktów zostały przedstawione w rozdziale 12.