Obraz�0

146 Podstawy dydaktyki ogólnej

znacznego formułowania dyskutowanych problemów i pytań, prezentowania własnych punktów widzenia w merytorycznie uzasadniony i zarazem logicznie spójny sposób, a także operowania dla obalenia kontrowersyjnych poglądów argumentami konkretnymi, trafiającymi do przekonania, słowem — naukowymi.

Na wyniki prowadzonych dyskusji istotny wpływ wywiera także ich jforma Ż tego względu na uczyciel powinien zazna jamiać uczniów z cecha-mFra&jdnalnie prowadzonej dyskusji, takimi jak jasność-Lwyrazistośćiń I słownego problemu^ zzeozowość i zwięzłość wypowiedzi, umiejętność ^yntetyCznegirpóSŚ^owania jej przebiegu i sformułowania wniosków koricowvcfir~a~~^rH/ei]i~jgdrazac dzieci ~T~rnłodzież do kulturalnego sposoHfdyskuto wania.    _    '

Dyskusją można się posługiwać dopiero w najwyższych klasach szkoły podstawowej oraz w szkole średniej (Metoda ta pozwala wzbogacać znany już uczniom materiał o nowe elementy, porządkować go, syntetyzować i utrwalać, a przede wszystkim rozwijać u nich umiejętność samodzielnego formułowania dłuższych wypowiedzi, obrony swoich poglądów oraz, co jest równie istotne, uczyć ich społecznego współżycia.)

Od wypowiedzi bowiem poszczególnych uczniów, które naświetlają omawiany problem z indywidualnych punktów widzenia, nie zawsze zgodnych z opiniami innych osób, dochodzi się —- właśnie w toku dyskusji — do rozwiązania wspólnego, uzgodnionego. Wyrażane w czasie dyskusji różne stanowiska i poglądy prowadzą na ogół do uzupełnienia i modyfikacji dotychczasowego doświadczenia poszczególnych uczniów, co jest jednym z istotnych warunków ich dalszego rozwoju.

Przy posługiwaniu się metodą dyskusji wskazane jest respektowanie następujących zasad tej „niełatwej sztuki":

„1. Dyskutowanie jakiegokolwiek tematu powinno być formą zespołowej pracy mającej zmierzać do rozwiązania zagadnień, a nie konfliktem (...).

2.    Uczestnik dyskusji powinien być zdyscyplinowany, tzn. powinien się liczyć z tym, że jeżeli mówi zbyt długo, to odbiera możliwość wypowiedzenia swych myśli innym dyskutantom (...).

3.    Uczestnik dyskusji powinien ważyć swoje słowa, wypowiadać je z namysłem i nie w uniesieniu, pamiętając o tym, że wypowiedzenie najrozumniejszej myśli nie w porę i pod adresem niewłaściwych odbiorców może być czynem nierozumnym (...).

4.    Uczestnik dyskusji powinien zdobywać się na wysiłek dokładnego zrozumienia tego, co twierdzi strona przeciwna, obejmując tym wysiłkiem nie tylko słowa, ale i intencję treściową słuchanej wypowiedzi.

5.    Uczestnik dyskusji powinien ściśle referować twierdzenia przeciwnika, nie deformując ich, nie wnosząc do nich żadnych obcych tym twierdzeniom akcentów.

6.    Uczestnik dyskusji, skupiając całą uwagę na tym, co twierdzi przeciwnik, nie powinien imputować mu kierowania się w swych wypowiedziach nie ujawnionymi, ubocznymi pobudkami. Jeżeli istnieją podstawy do takich przypuszczeń, to upada możliwość dyskusji.

7.    Uczestnik dyskusji nie powinien dawać się ponosić pędowi do efektownych chwytów stylistycznych, nie wyżywać się w swadzie dyskusyjnej, nie ulegać inercji ciągów słownych.

8.    Uczestnik dyskusji nie powinien chcieć dokuczyć przeciwnikowi (nawet tytułem rewanżu). Niechęć dokuczenia przeciwnikowi, zrobienia mu przykrości, nie powinna jednak powstrzymywać uczestnika dyskusji od wyraźnego, jednoznacznego wypowiadania swoich myśli. Niedopowiadanie tego, co się myśli, wywołane obawą, że ktoś się poczuje dotknięty, może być objawem małoduszności. Celem dyskusji nie jest konflikt, ale obawa konfliktu nie może eliminować z dyskusji tego, co stanowi jej treść.

9.    Uczestnik dyskusji nie powinien zabierać głosu w kwestiach zbyt mało sobie znanych (chyba, że prosi o głos po to, by zadać pytanie).

10.    Uczestnik dyskusji powinien mówić rzeczowo, ani się nie popisując swoją niezależnością myślową, ani też nie kierując się chęcią dogodzenia komukolwiek” (Doroszewski, 1974).

Praca z książką, jako kolejna metoda nauczania oparta na słowie, stanowi jeden z ważniejszych sposobów zarówno poznawania, jak i utrwalania nowych wiadomości. W przypadku uczenia się z tekstów programowanych, o których będzie mowa w następnym rozdziale, jest ona ponadto skutecznym sposobenL-kontroli i oceny wyników samokształ-cenia. Przedmiotem samodzielnej pracy uczm z książką może być po prostu lektura, wyszukiwani^ odpowiedzi na określone pytania, stresz-czerne^-poglądów^eTuiitora, analiza tekstu ze wzgtędtfna miejsce i czas akcji, styl i formy gramatyczne lub logiczne, wreszcieuczenie‘się na pamięć, ^osamodziel nego posługiwania się książką, podobnie jak do prowadzenia dyskusji, uczniowie muszą być odpowiednio przygotowani przez szkołę. Najważniejszymi elementami tego przygotowania są: umiejętność płynnego czytania ze zrozumieniem oraz umiejętność sporządzania notatek./Oprócz tego powinno się wyposażyć uczniów w technikę sprawnego czytania, a w jej obrębie zaznajomić z umiejętnością celowego wyboru książki oraz takimi stadiami lektury, jak)

* wstępna orientacja (analiza tytułu i spisu rzeczy),

/ * pobieżne przeglądanie,

* * lektura pogłębiona, połączona ze staranną analizą treści oraz sporządzaniem notatek.

Zaleca się, aby tej pracy towarzyszyło zaznajamianie uczniów ze sposobami posługiwania się katalogami bibliotecznymi oraz różnego