Obraz (106)

Im większą różnorodność i większe bogactwo kształtów ujawni badany w swoich wypowiedziach, im te kształty bardziej pasują do omawianych plam, tym lepiej rozwinięte posiada wyżej wymienione zdolności.

Umiejętność spostrzegania, zdolność do obiektywnej obserwacji i kontrolowanego myślenia zależy nie tylko od wrodzonych właściwości, ale i od wykształcenia. Poziom wykształcenia i wyszkolenia wpływa więc także na zasób obrazów (engramów) w umyśle badanego. Dlatego jednostki prymitywne, z brakiem wyszkolenia lub słabo rozwinięte umysłowo, mają duże trudności w interpretowaniu plam. Nie tylko mało „widzą”, ale i źle „widzą”, tzn. że kształt widzianych w plamie przedmiotów nie odpowiada plamie.

Ponieważ nadawanie formy bezkształtnym plamom uzależnione jest w znacznym stopniu od wykształcenia i wyćwiczenia umysłu, a więc od tego, co upodabnia ludzi do siebie, co jest konwencjonalne, jakby nieosobiste - więc determinanta F niewiele nam mówi o bardziej osobistych, głębinowych, jedynych dla danej jednostki właściwościach. Może natomiast wiele powiedzieć o jej inteligencji, o kontrolowanej aktywności umysłu.

Osoba, która dawałaby tylko wypowiedzi F, wykazywałaby brak cech indywidualnych, wyróżniających od innych. Przeciwnie, im większa jest liczba widzianych kolorów, ruchów, światłocieni, tym większa jest odmienność psychiczna badanego. Dlatego nie jest pożądane, by było więcej niż 60% czystych F w protokóle. Nie jest też pożądany zbyt mały procent F. Poniżej 20% dają jednostki o poważnych zaburzeniach psychicznych, które nie potrafią obiektywnie zwracać uwagi na swoje otoczenie społeczne i fizyczne.

Ocena poziomu formy

Jeszcze ważniejszy od % F jest % F+, który mówi o inteligencji, o zdolności do kontrolowanego krytycznego myślenia.

Procent F obliczamy w stosunku do wszystkich wypowiedzi, tzn. liczby czystych F mnożymy przez 100 i dzielimy przez liczby wszystkich wypowiedzi. Natomiast % F+ obliczamy w stosunku do liczby czystych F. Zliczamy sumę F+, dodajemy do niej % wszystkich F±, sumę tę mnożymy przez 100 i dzielimy przez sumę wszystkich F: plusowych (+), minusowych (-), a także niejasnych (±). Im wyższy jest procent F+, tym pewmiej możemy wmioskować o dobrej inteligencji badanego. % F+ poniżej 70% wymaga już wyjaśnienia, bo wzbudza podejrzenie czy to słabszej wrodzonej inteligencji, czy braku wyszkolenia, czy przejściowego obniżenia sprawmości umysłowych przez napięcie emocjonalne, czy wreszcie degradacji umysłowej, spowodowanej jakimiś za-

36

WYPOWIEDZI DETERMINOWANE FORMĄ I POPULARNE