Obraz
3 2

do pracy. Urzeczywistnianie tego prawa następowało poprzez rozwój ubezpieczeń społecznych i pomocy społecznej.

regulacja prawna pomocy społecznej w PRL

Uznanie roli pomocy społecznej nie znalazło potwierdzenia w procesie legislacyjnym, przez cały okres PRL obowiązywała nieaktualna i nieprzystosowana do socjalistycznych realiów ustawa o opiece społecznej z 1923 r. Regulację prawną pomocy społecznej pozostawiono aktom pozaustawowym, głównie okólnikom i instrukcjom ministrów. W konsekwencji funkcjonowanie pomocy społecznej opierało się na aktach podustawowych, nieobowlązują-cych powszechnie, niejednokrotnie nawet niepublikowanych. W zasadzie nie stosowano zdezaktualizowanej ustawy z 1923 r. Liczba instrukcji, zarządzeń i pism była ogromna, przykładowo tą drogą regulowano sprawy dotyczące: świadczeń pieniężnych, pomocy w formie obiadów, dziennych domów' pomocy społecznej, bezpłatnych świadczeń leczniczych, pomocy dla chorych na gruźlicę, wsparcia dla poszkodowanych klęską żywiołową czy pomocy postpenitencjarnej. Taka sytuacja była przede wszystkim niekorzystna dla świad-czeniobiorców, dawała organom administracji możliwość podejmowania dowolnej i trudnej do skontrolowania działalności. Problem ten pojawił się rów'-nież w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego. Decyzje wydane na podstawie instrukcji w zasadzie nie mogły być przez ten sąd kontrolowane, ponieważ ich podstawy prawną nie była ani ustawa, ani akt oparty na upoważnieniu ustawowym. Zdarzało się również, że organy unikały rozstrzygania spraw z zakresu pomocy społecznej, w drodze decyzji stosując dogodniejsze dla nich postępowanie skargowe. Pozbawiało to strony licznych upraw'-nień procesowych, w tym możliwości wniesienia odwołania¹⁴.

administrowanie pomocą społeczną w PRL

Chaotyczna i rozproszona regulacja prawna znajdowała przełożenie na organizację pomocy społecznej. Trudno było jednoznacznie wskazać jej przynależność resortową. Zadania z zakresu pomocy społecznej wykonywali Minister Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, Minister Oświaty i Wychowania oraz Minister Sprawiedliwości. Najszersze kompetencje dotyczące pomocy posiadał Minister Zdrowia i Opieki Społecznej. Zajmował się on w szczególności: kształtowaniem polityki resortu w zakresie pomocy społecznej i jej nadzorowaniem, inicjowaniem i prowadzeniem badań w tej dziedzinie, projektowaniem metod działania, ustalaniem potrzeb i form pomocy oraz organizacją szkoleń dla pracowmików pomocy społecznej.

W terenie zadania z zakresu pomocy społecznej wykonywał wojewoda za pośrednictwem wydziału zdrowia i opieki społecznej urzędu wojewódzkiego. Na niższym szczeblu działali naczelnicy i prezydenci miast oraz naczelnicy dzielnic, miast i gmin. Administracja stopnia wojewódzkiego zajmowała się m.in.: kierowaniem całością zadań z zakresu pomocy społecznej, opracowaniem planów' rozwoju, planów finansowych, rozbudową infrastruktury pomocy społecznej, prowadzeniem domów' pomocy społecznej, zapewnieniem ludności dostępu do świadczeń i odpowiednich instytucji oraz rozwojem placówek służby zdrowia i pomocy społecznej. Bezpośrednim udzielaniem pomocy zajmowały się organy stopnia podstawowego. Do ich kompetencji należało np.

¹⁴ M. Mincer, Pomoc społeczna jako instytucja prawna, NP 1983, nr 1, s. 95.

20